Thế giới đang ở trong thời đại cách mạng công nghệ số 4.0, việc làm liên quan đến khoa học, công nghệ ngày càng được xem trọng và được trả lương cao. Theo Ủy ban Giáo dục Hoa Kỳ, số lượng công việc STEM dự kiến sẽ tăng 13% từ năm 2017 đến năm 2027. Ngược lại, tất cả các công việc khác dự kiến chỉ tăng 9% trong cùng thời kỳ. Nói cách khác, "cung không đủ cầu" là điều đang diễn ra trên thị trường việc làm STEM. Theo Cục Thống kê Lao động Hoa Kỳ, mức lương trung bình hàng năm cho các nghề STEM cao hơn rất nhiều so với các nghề không thuộc STEM. Theo dự báo của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), Việt Nam có khả năng tạo thêm được 6 triệu việc làm, chiếm khoảng 10% số việc làm tăng thêm đến năm 2025 của toàn bộ khối ASEAN. Nền kinh tế đang chuyển đổi mạnh mẽ từ mô hình dựa vào tài nguyên, lao động chi phí thấp sang kinh tế tri thức, sự thay thế sức lao động bằng máy móc, robot, trí tuệ nhân tạo.  Vì thế, việc nắm trong tay các kỹ năng, kiến thức STEM, cơ hội việc làm sẽ rộng mở hơn và chia đều cho cả nữ giới và nam giới.

STEM là viết tắt của Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học với các ngành nghề rất đa dạng như Công nghệ thông tin, Máy tính Viễn Thông, Kỹ sư, Quản lý dữ liệu, Sinh hoá, Vật lý,… Thực tế, trong ngành STEM, đã có rất nhiều phụ nữ rất thành công, có thể kể đến như người viết những chương trình máy tính đầu tiên; người sử dụng tia X-quang khám phá ra cấu trúc của thuốc penicillin, insulin và vitamin B12; người phát minh hệ thống truyền tín hiệu không dây và cả người phát minh cần gạt nước cho kính chắn gió, và người mang vaccine COVID-19 Astra Zeneca tới với cộng đồng,… đều là phụ nữ. Họ đã góp phần không nhỏ trong việc thay đổi thế giới. Có thể thấy rằng cả nam và nữ giới đều có thể theo đuổi nghề nghiệp STEM, là chủ nhân của những sáng kiến vĩ đại, đều có thể tạo nên những thành quả nghề nghiệp.

Tuy nhiên, khi nhắc đến STEM, đại đa số sẽ coi đó là lĩnh vực của nam giới, là lĩnh vực khô khan mà phụ nữ và các em gái khó tiếp cận, tham gia và cống hiến, chính vì thế, việc tiếp cận thông tin của nữ giới để hiểu biết về ngành nghề này còn hạn chế. Theo PGS.TS Nguyễn Minh Tân, trường Đại học Bách Khoa: ”Xu hướng hiện nay ở Việt Nam chưa đúng lắm, các bạn trẻ nhiều khi đến lớp 10-11 vẫn không có được đầy đủ thông tin để định hướng và lựa chọn nghề nghiệp. Nghề nghiệp liên quan đến STEM đang có cơ hội rất lớn nên các bạn nên tìm hiểu về STEM để có định hướng đúng đắn ngay từ khi còn học phổ thông. Tuy nhiên, tôi cũng muốn lưu ý, chúng ta lựa chọn công việc, nghề nghiệp không phải chỉ theo trend (xu hướng), chọn nghề lương cao, đang thịnh hành (hot) mà còn tìm hiểu kỹ thông tin để xác định đây là việc mình theo đuổi dài hạn, phù hợp với năng lực, sở thích của mình nữa. Đại học Bách Khoa hiện có 27% sinh viên nữ, tôi nghĩ đây là một con số tích cực của việc các bạn nữ cũng bắt đầu tham gia vào STEM nhiều hơn, hy vọng các bạn nữ sẽ ngay từ sớm sẽ tìm hiểu thông tin, định vị bản thân và đưa ra các định hướng và xác định theo đuổi đam mê lâu dài".

Nhận định về thị trường lao động tiềm năng của ngành STEM là ngành nghề xu hướng của hiện tại và tương lai, đang phát triển nhanh chóng, bà Nguyễn Phương Linh, Viện trưởng Viện MSD – United Way Việt Nam cho rằng định kiến “STEM là của con trai, STEM là mất nữ tính, đầu to mắt cận, con gái không giỏi STEM” đang ít nhiều trở thành rào cản cho phụ nữ  tham gia các ngành STEM. Việc nữ giới ít theo đuổi STEM vì định kiến hay chưa được tạo điều kiện, môi trường phù hợp sẽ gây ra sự thiếu hụt nữ giới trong ngành STEM. Ở tầm vĩ mô, việc “bỏ quên” nữ giới cũng tương tự như lãng phí mất một nửa nguồn nhân lực để phục vụ cho nền kinh tế số hóa, công nghệ cao. Với mỗi cá nhân, đặc biệt là nữ giới, việc từ bỏ STEM vì các định kiến sẽ làm các bạn mất đi cơ hội phát triển của bản thân mình. Nên nhớ rằng, công việc và hiệu quả công việc, thành tựu nghề nghiệp không có giới tính. Nghề nghiệp và thành tựu được hình thành từ sự lựa chọn có hiểu biết, nỗ lực và trau dồi, rèn luyện của mỗi cá nhân dù là giới tính nào. Chính vì thế, STEMherVN muốn truyền cảm hứng và nối duyên cho các bạn nữ, giúp các bạn tiếp cận thông tin, hiểu biết về STEM, và tự tin lựa chọn nghề nghiệp STEM, xoá bỏ các rào cản về định kiến giới.

Ông Jacky Kang – Giám đốc Công ty 3M tại Việt Nam chia sẻ: ”Giáo dục STEM giúp chúng ta giải quyết vấn đề khó khăn và thúc đẩy phát triển khoa học. Thị trường cho ngành STEM rất rộng mở. 3M là một trong các tập đoàn dựa trên phát triển và ứng dụng khoa học để giải quyết các thách thức của thị trường, đáp ứng các nhu cầu của khách hàng và xã hội. Chúng tôi đánh giá rất cao và khuyến khích phụ nữ tham gia STEM, 3M xếp hạng 5 trong top 50 nhà tuyển dụng hàng đầu tuyển dụng các nhà nữ khoa học. Để lan toả các giá trị và cam kết của mình, ngoài việc phát triển môi trường thuận lợi tối đa cho các nhân viên nữ tại tập đoàn, 3M còn đang cùng các đối tác, như MSD nỗ lực tìm ra giải pháp hỗ trợ các em gái tại Việt Nam vượt qua các rào cảm để theo đuổi lĩnh vực STEM.”

Trên thực tế, không ít nữ sinh yêu thích và có thế mạnh ở những môn STEM, tuy nhiên chưa có định hướng rõ ràng vì thiếu những thông tin, hướng dẫn cụ thể về ngành nghề, cơ sở giáo dục, cơ hội việc làm trong tương lai,… Việc cung cấp thông tin đầy đủ, toàn diện được kì vọng có thể gia tăng và thúc đẩy nữ sinh theo học các ngành nghề này.  Đơn cử, bạn Phương Thảo, học sinh THPT bày tỏ: “Em sợ các ngành STEM đòi hỏi thông minh, học giỏi các môn tự nhiên thì em không theo được, dù em rất thích STEM." đã được các diễn giả nhiệt tình tư vấn. PGS.TS Minh Tân khẳng định thông minh không chỉ là giỏi các môn Toán học, Hoá Sinh mà trí thông minh rất đa dạng, nên các bạn có thể tự tin ứng dụng các trí thông minh của mình trong ngành STEM cũng rất đa dạng.

Am hiểu tường tận bản chất của ngành kĩ sư nói riêng và STEM nói chung qua nhiều năm làm việc, ông Minh Dương, Tập đoàn 3M  khẳng định rằng STEM hoàn toàn không phải lĩnh vực chỉ dành cho nam giới. Ông  cho biết: “STEM hiện hữu rất nhiều trong cuộc sống, dù bạn chọn ngành nghề nào cũng đều cần sử dụng ứng dụng của STEM. Lĩnh vực khoa học - công nghệ vẫn luôn mở rộng cho nữ giới, lĩnh vực điện tử đang rất phát triển trên toàn thế giới và Việt Nam, ví dụ rõ nhất là 60% nhân lực của xưởng Samsung là nữ giới. Sự chuyên cần và tỉ mỉ của nữ giới rất phù hợp với lĩnh vực công nghệ cao.”

Chia sẻ về kinh nghiệm theo đuổi nghề nghiệp trong lĩnh vực STEM cho các bạn nữ, bà Hạnh Nguyễn chỉ rõ: ”Nếu bạn theo học STEM rồi, các bạn nên có kế hoạch trong 2-5 năm tới định hướng nghề nghiệp của mình. Khi mình đã lựa chọn và bỏ công sức theo đuổi STEM thì khi ra trường các bạn nên chọn theo công việc đúng với ngành mình đã học. Khi các bạn có định hướng rồi, các bạn nên chấp nhận khởi đầu thu nhập có thể sẽ không cao hơn những ngành khác như kinh tế… bởi theo STEM, việc nghiên cứu sẽ là quãng đường dài, cần bỏ công bỏ sức, cần chuyên sâu, dành thời gian tìm tòi. Bước đầu sẽ có khó khăn về mặt thời gian, thu nhập, gia đình,... mình cần nỗ lực nhiều hơn nhưng thành quả mình gặt hái được hoàn toàn xứng đáng.”

Các diễn giả của toạ đàm đã dành nhiều thời lượng của chương trình để tư vấn các thắc mắc của các đại biểu và khán giả tham gia chương trình xoay quanh các vấn đề kỹ năng định hướng nghề nghiệp, tìm kiếm cơ hội việc làm tại 3M hay các doanh nghiệp làm về STEM khác, các rào cản đối với nữ giới khi đảm nhiệm công việc và cả việc các bạn sinh viên đang học ngành khác muốn chuyển sang làm việc trong lĩnh vực STEM. Các diễn giả cũng đồng nhận định những định kiến không chỉ đến từ bên ngoài mà còn từ chính bên trong, các bạn gái không nên đưa giới tính vào ngành nghề đó. Các bạn nữ hãy gạt bỏ định kiến để mình dám làm cái mình thích, dám làm những sở trường của mình, tìm hiểu môi trường xung quanh, phát triển bản thân một cách toàn diện.

Đăng Doanh