Trước năm 2016, hoạt động vay vốn tạo việc làm từ Quỹ quốc gia về việc làm nằm trong khuôn khổ Chương trình MTQG về việc làm nên nguồn vốn bổ sung mới cho Quỹ được phân bổ từ nguồn kinh phí Chương trình MTQG về việc làm hằng năm (bình quân ngân sách Trung ương cấp bổ sung cho Quỹ từ 250-300 tỷ đồng, riêng giai đoạn 2013-2015, ngân sách Trung ương chỉ cấp bổ sung cho Quỹ 45- 50 tỷ đồng. Từ năm 2016 đến năm 2017, dự án cho vay vốn từ Quỹ quốc gia về việc làm không còn nằm trong Chương trình mục tiêu Giáo dục nghề nghiệp - Việc làm và An toàn lao động giai đoạn 2016 – 2020, đồng thời do khó khăn về kinh tế, ngân sách Trung ương không bổ sung vốn cho Quỹ quốc gia về việc làm.

Năm 2018, trên cơ sở tiền lãi cho vay từ Quỹ quốc gia về việc làm, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 327/QĐ-TTg phân bổ 35.161 triệu đồng bổ sung vốn vay Quỹ cho 11 tỉnh (Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Bắc Kạn, Lai Châu, Điện Biên và Đắk Nông) và 3 tổ chức thực hiện chương trình (Trung ương Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Cựu chiến binh Việt Nam và Hội Người mù Việt Nam). Đồng thời, trên cơ sở nguồn vốn vay điều chuyển từ Bộ Quốc phòng, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đã ban hành Quyết định số 1219/QĐ-LĐTBXH ngày 12 tháng 9 năm 2018, phân bổ 26.199 triệu đồng bổ sung vốn vay cho 10 tỉnh: Bình Phước (2.140 triệu đồng), Cao Bằng, Hòa Bình, Sơn La, Thanh Hóa, Kon Tum, Bến Tre, Bạc Liêu (mỗi tỉnh 3.000 triệu đồng) và Cà Mau (3.059 triệu đồng).

Mặc dù nguồn vốn không nhiều, nhưng hoạt động cho vay của Quỹ rất hiệu quả, góp phần quan trọng hỗ trợ giải quyết việc làm cho người lao động, nguồn vốn được bảo toàn, chất lượng tín dụng và hiệu quả sử dụng Quỹ tại Ngân hàng Chính sách xã hội không ngừng được mở rộng. Theo báo cáo của Ngân hàng Chính sách xã hội, giai đoạn 2011 - 2015, doanh số cho vay từ Quỹ quốc gia về việc làm hằng năm khoảng 2.200 – 2.500 tỷ đồng, hỗ trợ tạo việc làm cho khoảng 530 nghìn lao động. Giai đoạn 2016 - 2018, doanh số cho vay từ Quỹ hằng năm khoảng 2500 – 3.000 tỷ đồng, hỗ trợ tạo việc làm cho khoảng 303.614 lao động, riêng 6 tháng đầu năm 2018 hoạt động cho vay vốn từ Quỹ quốc gia về việc làm có sự phát triển vượt bậc, với doanh số cho vay khoảng 2.500 tỷ đồng, góp phần hỗ trợ tạo việc làm cho 84.428 lao động, trong đó có 61.423 lao động nữ.

Bên cạnh nguồn vốn cho vay từ Quỹ quốc gia về việc làm, Ngân hàng Chính sách xã hội còn huy động được 3.817 tỷ đồng, cùng với nguồn vốn ngân sách địa phương ủy thác cho vay hỗ trợ tạo việc làm qua Ngân hàng Chính sách xã hội là 6.285 tỷ đồng, nâng tổng nguồn vốn cho vay hỗ trợ tạo việc làm, duy trì và mở rộng việc làm và cho vay ưu đãi đối với người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng là 14.599 tỷ đồng, doanh số cho vay giai đoạn 2016- 2018 đạt 15.447 tỷ đồng, với trên 487 nghìn lượt khách hàng được vay vốn góp phần hỗ trợ tạo việc làm, duy trì và mở rộng việc làm cho 546 nghìn lao động

Đặc biệt, thông qua Quỹ quốc gia về việc làm đã hỗ trợ nhiều đối tượng lao động yếu thế như lao động là người khuyết tật, lao động là người dân tộc thiểu số, lao động ở khu vực nông thôn có cơ hội tiếp cận các nguồn tín dụng ưu đãi để mở rộng, phát triển hoạt động sản xuất, kinh doanh, góp phần tạo và tự tạo việc làm cho bản thân, gia đình và cộng đồng. Năm 2017, thông qua Quỹ quốc gia về việc làm đã tạo việc làm cho 2.520 lao động là người khuyết tật, 6.112 lao động là người dân tộc thiểu số; 6 tháng đầu năm 2018 đã hỗ trợ tạo việc làm cho 1.107 lao động là người khuyết tật và 4.502 lao động là người dân tộc thiểu số.

Nhiều mô hình cho vay hiệu quả như: Mô hình khôi phục làng nghề truyền thống như làng nghề bó chổi thôn Mỹ Thành, xã Hòa Thắng, huyện Phú Hòa, tỉnh Phú Yên; mô hình khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư như mô hình kinh tế nông trại câu lạc bộ Nông trang xã Dực Yên, huyện Đầm Hà, tỉnh Quảng Ninh; mô hình tổ tiết kiệm & vay vốn của Hội phụ nữ Đông Thịnh, phường Đồng Tâm, thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc; tổ tiết kiệm & vay vốn khối 9 phường Đông Kinh, thành phố Lạng Sơn, tỉnh Lạng Sơn;…đã góp phần hỗ trợ tạo việc làm cho hàng nghìn lao động, tạo thu nhập và nâng cao đời sống cho người lao động và gia đình họ…

Cơ chế quản lý, điều hành vốn cho vay từ Quỹ Quốc gia về việc làm đã tạo ra sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, các cấp tại địa phương trong quá trình tổ chức thực hiện hoạt động cho vay vốn. Cơ quan Lao động – Thương binh và Xã hội các cấp đã phối hợp chặt chẽ với Ngân hàng Chính sách xã hội, các cơ quan có liên quan tại địa phương trong quá trình thẩm định hồ sơ vay vốn, kiểm tra, giám sát hoạt động cho vay vốn từ Quỹ quốc gia về việc làm của Ngân hàng Chính sách xã hội tại địa phương. Thông qua hoạt động cho vay các tổ chức Hội đoàn thể có điều kiện quan tâm sát sao đến hội viên, nắm bắt tới từng cơ sở, đã gắn kết hoạt động kinh tế với nhiệm vụ chính trị của tổ chức mình, đẩy mạnh các phong trào thi đua làm kinh tế giỏi.

Bên cạnh các kết quả đạt được, hoạt động cho vay vốn tạo việc làm từ Quỹ quốc gia về việc làm cũng gặp những khó khăn như: Chất lượng việc làm tạo ra chưa cao, hoạt động cho vay chủ yếu trong lĩnh vực nông nghiệp, đối tượng vay là các cơ sở sản xuất, kinh doanh thấp; Nguồn vốn cho vay của Quỹ còn hạn chế, hàng năm Ngân sách Nhà nước bổ sung vốn cho Quỹ rất thấp, từ năm 2016 đến nay ngân sách nhà nước không cấp bổ sung vốn cho Quỹ, nguồn vốn của Quỹ chỉ được bổ sung một phần từ tiền lãi cho vay (10% tiền lãi cho vay từ Quỹ quốc gia về việc làm hằng năm) nên mới chỉ đáp ứng 30-35% nhu cầu vốn tạo việc làm, duy trì và mở rộng việc làm; mặc dù đã được quy định trong Nghị định số 61/2015/NĐ-CP nhưng đến nay ngân sách Trung ương vẫn chưa bổ sung nguồn vốn cho Quỹ quốc gia về việc làm để cho vay lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng (đối với người lao động thuộc hộ cận nghèo, người lao động là thân nhân người có công với cách mạng).

 Một số quy định về cho vay vốn từ Quỹ quốc gia về việc làm chưa phù hợp với thực tiễn,  như: quy định về lãi suất cho vay từ Quỹ bằng lãi suất cho vay đối với hộ nghèo (thấp hơn mức lãi suất cho vay đối với hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo) trong khi đây không phải là các đối tượng ưu tiên dẫn đến tâm lý ỷ lại của các đối tượng, không khuyến khích họ trả nợ đúng hạn và tạo sự không công bằng với các chương trình tín dụng ưu đãi khác của Ngân hàng Chính sách xã hội.

Trong giai đoạn tới, để tiếp tục phát huy và nâng cao hiệu quả hoạt động cho vay vốn hỗ trợ tạo việc làm từ Quỹ quốc gia về việc làm, cần tập trung thực hiện đồng bộ một số giải pháp:

- Một là, đảm bảo nguồn vốn vay của Quỹ quốc gia về việc làm đáp ứng nhu cầu vay vốn của người lao động; trong trường hợp không đáp ứng đủ nguồn lực cần có cơ chế linh hoạt tạo thuận lợi cho Ngân hàng Chính sách xã hội huy động các nguồn lực để tăng nguồn vốn vay; tăng cường nguồn vốn ngân sách địa phương ủy thác cho vay hỗ trợ tạo việc làm qua Ngân hàng Chính sách xã hội.

- Hai là, nghiên cứu, sửa đổi bổ sung các quy định về cho vay vốn từ Quỹ quốc gia về việc làm đảm bảo sự thống nhất của hệ thống pháp luật về việc làm và phù hợp với thực tiễn. Nghiên cứu sửa đổi quy định về lãi suất cho vay từ Quỹ quốc gia về việc làm bằng lãi suất cho vay đối với hộ cận nghèo theo từng thời kỳ do Thủ tướng Chính phủ quy định nhằm đảm bảo sự hỗ trợ về lãi suất cho vay vốn của nhà nước đối với người lao động, cơ sở sản xuất kinh doanh vay vỗn hỗ trợ tạo việc làm từ Quỹ quốc gia về việc làm nhưng vẫn phù hợp với các chương trình tín dụng khác của Ngân hàng Chính sách xã hội, khuyến khích người lao động, cơ sở sản xuất kinh doanh tập trung sản xuất, kinh doanh thu lãi, trả nợ đúng hạn; cũng như tiết kiệm kinh phí cho Ngân sách nhà nước trong việc cấp bù chênh lệch lãi suất cho nguồn vốn huy động của Ngân hàng Chính sách xã hội cho vay hỗ trợ tạo việc làm.

- Ba là, tăng cường công tác phối hợp giữa ngành Lao động - Thương binh và Xã hội và Ngân hàng Chính sách xã hội trong xây dựng kế hoạch tạo việc làm và giải ngân nguồn vốn, đặc biệt thực hiện tốt vai trò quản lý, kiểm tra, giám sát của ngành Lao động - Thương binh và Xã hội trong thực hiện mục tiêu hỗ trợ tạo, duy trì và mở rộng việc làm;

- Bốn là, ưu tiên cho vay các cơ sở sản xuất, kinh doanh tạo nhiều việc làm, đặc biệt là việc làm phi nông nghiệp; ưu tiên cho vay đối với lao động là người khuyết tật, lao động là người dân tộc thiểu số, lao động thanh niên, lao động bị thu hồi đất, phụ nữ nông thôn;

- Năm là, đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền chính sách vay vốn tạo việc làm từ Quỹ quốc gia về việc làm cho người lao động, nhất là lao động ở vùng sâu, vùng xa; đồng thời, kiểm tra, giám sát việc thực hiện hoạt động vay vốn tạo việc làm từ Quỹ quốc gia về việc làm./.