Vào mùa Thu năm 1953, thời điểm chuẩn bị mở màn chiến dịch Điện Biên Phủ, tỉnh Bắc Giang đã thành lập hai đại đội TNXP là những nam thanh niên ở các xã đang giảm tô đợt 1 thuộc huyện Tân Yên, Yên Thế, Lạng Giang và Hiệp Hòa, lấy phiên hiệu là C266 và C267 trực thuộc đội 36-XP. Đại đội trưởng là ông Lê Xuân Khoa (tức Giá) ở xã Lan Giới (Tân Yên); Đại đội phó là ông Nguyễn Phẩm, xã Tân Sỏi (Yên Thế). 

Cả hai ông đều là Đảng ủy viên do Đảng bộ các xã cử đi. Hai đơn vị này được vào thẳng ATK cùng với các lực lượng khác làm nhiệm vụ phục vụ, bảo vệ Thủ đô kháng chiến- nơi có các cơ quan đầu não của Trung ương và Bác Hồ làm việc. Là lực lượng trẻ, tuổi đời từ 18 đến 25, lần đầu tiên xa gia đình đi theo cách mạng ở nơi núi rừng xa xôi nhưng tất cả đội viên đều háo hức, hăng say lao động. Công việc hàng ngày là xẻ núi mở đường, làm cầu bắc qua sông suối, làm nhà ở cho cán bộ. 

Trước yêu cầu của cách mạng là phải sớm thông đường, thông cầu để nối liền huyết mạch giao thông từ các ngả đến Trung ương, Chính phủ trong ATK và đường đi chiến dịch, các đơn vị phát động thi đua làm thêm cả ban đêm với tinh thần "Không có việc gì khó". Mọi thông tin đều được các đội viên TNXP giữ bí mật tuyệt đối, ATK được bảo vệ an toàn cho đến ngày giải phóng Điện Biên Phủ.

Một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của TNXP là tham gia xây dựng, bảo vệ các tuyến đường huyết mạch của chiến trường nhất là ở các tọa độ lửa. Tại Bắc Giang, địa danh Đèo Cà, thuộc xã Đồng Hưu (Yên Thế) được ví như “cửa tử”, địch liên tục dội bom xuống nơi này nhằm ngăn chặn đường chi viện của ta từ biên giới Lạng Sơn về Bắc Giang rồi lên chiến trường phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ. 

Trước yêu cầu đó, để bảo đảm an toàn cho những chuyến xe đi qua, Liên khu ủy Việt Bắc đã thành lập Ban chỉ huy mặt trận Đèo Cà và 2 đơn vị TNXP C231, C232 thuộc Ty Giao thông công chính Bắc Giang với hơn 500 người. Nhiệm vụ là trực chiến, sửa chữa cầu đường, thuyền phà tại bến Sỏi, phà Bố Hạ, Đèo Cà, Bo Non bảo đảm giao thông thông suốt. 

Chỉ trong thời gian 1 tháng, địch dùng hoả lực "chụp" xuống Đèo Cà hơn 100 tấn bom nhưng TNXP Bắc Giang và dân công hỏa tuyến đã kiên cường, dũng cảm, lao động ngày đêm để tháo bom nổ chậm, nhanh chóng sửa lại những quãng đường, cầu, phà bị hỏng, góp phần để hơn 2.500 lượt ô tô chở hàng lên tiền tuyến an toàn. Có được chiến công đó, không chỉ mồ hôi, công sức mà còn cả máu và nước mắt của hàng trăm TNXP Bắc Giang, trong đó 6 đội viên đã anh dũng hy sinh.

Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, Bắc Giang có 2.810 thanh niên xung phong có mặt trên các tuyến đường chiến lược, phục vụ 7 chiến dịch lớn. Đặc biệt, thanh niên xung phong Bắc Giang đã bám trụ mở đường, san lập hố bom, chuyển tải vũ khí, lương thực chi viện cho chiến trường Điện Biên Phủ từ đường 13 đến Đèo Cà (Yên Thế) lên Việt Bắc, Tây Bắc.

Hòa bình lập lại, các cấp hội thanh niên xung phong tỉnh Bắc Giang đã chú trọng thực hiện tốt các chế độ, chính sách của Nhà nước đối với cựu thanh niên xung phong; đoàn kết, sáng tạo và cùng giúp đỡ nhau qua nhiều hoạt động tình nghĩa.

Năm 2020, Hội Cựu thanh niên xung phong huyện Lục Ngạn tiếp tục phát huy truyền thống, xây dựng, củng cố tổ chức hội vững mạnh; quan tâm giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ, gắn đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức phong cách Hồ Chí Minh. Phát huy vai trò nhân chức lịch sử, giải quyết chế độ chính sách cho đối tượng Cựu thanh niên xung phong. Tích cực lao động sản xuất, quan tâm giúp nhau phát triển kinh tế; đẩy mạnh hoạt động nghĩa tình đồng đội, xoá nhà tạm cho hội viên. 

Hội Cựu TNXP huyện Lục Ngạn với tổng số 352 hội viên, sinh hoạt tại 19 chi hội, năm 2020 các cấp hội trong huyện đã chú trọng thực hiện tốt các chế độ, chính sách của Nhà nước đối với Cựu TNXP; qua đó giúp  thêm 7 hội viên được hưởng trợ cấp 1 lần; 100% hội viên được hưởng chế độ BHYT theo quy định.

Hoạt động công tác nghĩa tình đồng đội được quan tâm. Hội đã tuyên truyền, vận động cán bộ, hội viên và các tổ chức, cá nhân đóng góp hỗ trợ xóa 1 ngôi nhà dột nát cho 1 gia đình hội viên có hoàn cảnh khó khăn về nhà ở, với mức hỗ trợ 20 triệu đồng. Vận động hội viên tặng 1 sổ tiết kiệm trị giá 5 triệu đồng cho một hội viên khó khăn; Thăm hỏi, tặng quà cho 60 lượt hội viên ốm đau, hội viên đặc biệt khó khăn nhân ngày Thương binh liệt sỹ và Tết nguyên đán.

Hay trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, huyện Lạng Giang có hơn 1.300 đồng chí tham gia TNXP, trong đó nhiều đồng chí trực tiếp phục vụ chiến đấu mở đường Trường Sơn, san lấp hố bom và mở các tuyến đường giao thông huyết mạch... Hội cựu TNXP huyện Lạng Giang được thành lập tháng 5/2005, đến nay có 1.600 hội viên. Hội Cựu TNXP huyện đã tích cực tham gia cùng các cấp, các ngành giải quyết chế độ chính sách cho cựu TNXP tham gia kháng chiến; vận động kinh phí xây dựng 22 căn nhà tình nghĩa nghĩa cho hội viên nghèo gặp khó khăn về nhà ở, tặng 31 sổ tiết kiệm và hàng nghìn suất quà nhân ngày lễ, tết. Thực hiện tốt phong trào phòng, chống tội phạm và các loại tệ nạn xã hội, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương./.