Tiếp nối Báo cáo khảo sát “Tiếng nói Trẻ em Việt Nam” lần đầu tiên được thực hiện vào năm 2020, với những phản hồi tích cực từ các bên liên quan đặc biệt trong nỗ lực hướng đến thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em Việt Nam, kết hợp với các nhu cầu và bối cảnh hiện tại của việc thực hiện Công ước Quốc tế về Quyền Trẻ em và Luật Trẻ em năm 2016 tại Việt Nam, MSD và SC tiếp tục triển khai thực hiện Báo cáo khảo sát “Đánh giá sự tham gia của trẻ em Việt Nam”. Khảo sát được thực hiện tại 6 tỉnh, thành phố ở cả 3 miền Bắc - Trung - Nam gồm: Yên Bái, Hà Nội, Đà Nẵng, Kon Tum, Thành phố Hồ Chí Minh và Đồng Tháp trong thời gian từ tháng 12/2023 đến tháng 05/2024, với sự tham gia chia sẻ ý kiến từ 831 trẻ em, trong đó 50 có trẻ em khuyết tật và trẻ em LGBTQI+, cùng với phụ huynh, người chăm sóc và các bên liên quan.

Ngày 07/10/2024, buổi trò chuyện trực tuyến Sự tham gia của trẻ em Việt Nam được tổ chức nhằm cung cấp những thông tin cập nhật về kết quả của nghiên cứu, cung cấp thông tin tổng quan về sự tham gia của trẻ em và việc thực thi quyền tham gia của trẻ em tại các môi trường: gia đình, nhà trường, cộng đồng và cả trên môi trường mạng. Sự kiện có sự góp mặt của đại diện của Cục Trẻ em (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội); đại diện từ Thành Đoàn Thành phố Hồ Chí Minh, các chuyên gia giàu kinh nghiệm trong các lĩnh vực liên quan đến trẻ em; đại diện nhà trường, phụ huynh và đặc biệt là trẻ em. Các khách mời là những cá nhân có quan tâm sâu sắc Quyền trẻ em và sự tham gia của trẻ em, từ đó mang tới nhiều bình luận thú vị dựa trên đa dạng góc nhìn và kinh nghiệm thực tiễn trong việc khuyến khích trẻ tham gia ở từng môi trường.

Theo báo cáo, sự tham gia của trẻ em ở gia đình có những lát cắt tích cực thể hiện qua tỷ lệ khá cao trẻ em thường xuyên và rất thường xuyên được lắng nghe/tôn trọng ý kiến từ cha mẹ (56.7%). Tuy nhiên, số liệu cũng cho thấy trẻ em nam có xu hướng được lắng nghe nhiều hơn. Trường học là nơi trẻ em tiếp cận thông tin và hoạt động xã hội, nhưng chưa có nhiều cơ hội để các em được tự tin bày tỏ ý kiến. Cụ thể, 63% học sinh chưa bao giờ trao đổi với lãnh đạo trường, cảm thấy các vấn đề về tình bạn và tình yêu vẫn là một chủ đề nhạy cảm, khó chia sẻ. Tại cộng đồng, mức độ tham gia của trẻ em còn khá thấp. Trên thang điểm từ 1-5, chưa có hoạt động nào đạt điểm trung bình từ 3 trở lên, cho thấy sự tự chủ và tham gia của trẻ em tại cộng đồng còn hạn chế hơn so với gia đình và trường học.

Về sự tham gia của trẻ em trong môi trường nhà trường, thầy Nguyễn Đức Huy, Phó hiệu trưởng trường THCS Phú Đông (Ba Vì, Hà Nội) đã chia sẻ: “63% các em chưa bao giờ trao đổi, đối thoại với lãnh đạo nhà trường. Đây là số liệu thống kê, đối với chúng tôi - những người làm công tác giáo dục, hiểu rằng việc trao đổi với ban lãnh đạo nhà trường luôn là một điều mà học sinh rất ngại. Trong thời gian gần đây, các nhà trường chúng tôi tích cực tuyên truyền về quyền và trách nhiệm của trẻ em đối với những công việc của chính mình. Tại trường THCS Phú Đông của chúng tôi, phòng của thầy cô hiệu trưởng, hiệu phó luôn rộng mở để có thể giải đáp tất cả các thắc mắc của các em trong quá trình tham gia học tập ở trường.”

Thầy Huy cũng cho biết sau khi theo dõi những số liệu trong báo cáo, thầy và cán bộ giáo viên cũng có rất nhiều băn khoăn trong việc tham gia của trẻ cùng nhà trường. Trong thời đại công nghệ phát triển, tỷ lệ các em tham gia mạng xã hội rất cao. Có những trường hợp đăng tải, thậm chí phát sóng những hình ảnh nhạy cảm, bạo lực học đường, xúc phạm bạn bè đồng trang lứa. Do đó, nhà trường, các thầy cô cũng đã thường xuyên dành thời gian trong các tiết học, trò chuyện để hiểu hơn về tâm tư, nguyện vọng của các em, đồng thời nhắc nhở, động viên các em...

Từ đầu cầu Thành phố Hồ Chí Minh, Th.S Nguyễn Ngọc Nhung, Ủy viên Ban Chấp hành, Phó ban Thiếu nhi Thành Đoàn, Phó Chủ tịch Hội đồng Đội Thành phố Hồ Chí Minh bình luận về nhận định: "Có thông tin cho rằng còn nhiều hạn chế trong việc trẻ em tham gia tại cộng đồng". Theo chị, tất cả trẻ em đều có quyền thực hiện các nhóm quyền như nhau. Tại địa phương, các đơn vị luôn tạo mọi điều kiện cho các em học sinh tham gia hoạt động cộng đồng: tham gia hội đồng trẻ em, CLB quyền trẻ em,... Thành Đoàn đã phối hợp với các cơ quan tổ chức liên quan tổ chức hoạt động lắng nghe tiếng nói trẻ em qua tọa đàm, buổi trò chuyện. Tất cả ý kiến trực tiếp hay trực tuyến đều được ghi nhận và được giải đáp cụ thể.

Đại diện phía phụ huynh, anh Lê Xuân Đức (Nhà sáng tạo nội dung - chủ kênh Bố Sâu) cũng đưa ra những góc nhìn thú vị và thực tiễn về cách khuyến khích sự tham gia của con trẻ. Với tư cách là một người cha, cũng từng là một người con, anh cho rằng người lớn là người cần chủ động tham gia vào thế giới của trẻ em trước, rồi từ đó trẻ em sẽ dễ dàng hơn khi tham gia vào các hoạt động khác. Tại gia đình anh, vợ chồng anh đã để con được tự quyết định và tự giác làm các công việc của chính mình, thay vì có sự đốc thúc và hỗ trợ quá nhiều từ cha mẹ.

Đặc biệt, buổi trò chuyện còn có sự tham gia của 2 em học sinh trường THCS Phú Đông (Ba Vì, Hà Nội): em Phùng Trương An Nhàn và em Chu Quang Tùng. Em Nhàn bày tỏ “Em cảm thấy rất may mắn khi ý kiến của chúng em được cha mẹ quan tâm. Tuy nhiên hiện nay trong thực tế, em nhận thấy được rằng vì cuộc sống tất bật, cha mẹ vẫn còn phớt lờ, bỏ qua những ý kiến của chúng em. Em mong rằng qua đây chúng em có thể lắng nghe quan điểm của mình hơn.”

Khi biết số liệu “77,5% trẻ em từng chứng kiến bạo lực học đường”, em Tùng thấy rằng đây là một con số lớn. Em hiểu rằng bạo lực học đường có thể xảy ra ở bất cứ môi trường nào, dưới bất kì hình thức nào, như mắng chửi, tác động vật lý… và các bạn chứng kiến bạo lực cần báo ngay cho thầy cô giáo và người lớn để có thể giải quyết và phòng chống vấn đề này tốt hơn.”

Bà Phạm Thị Thủy, Trưởng phòng Phát triển và Tham gia của trẻ em (Cục trẻ em) thông tin thời gian vừa qua Quyền trẻ em đã được các cơ quan bộ ngành tổ chức rất quan tâm, tuy nhiên, con số 20,1% trẻ em chưa từng nghe và biết đến về Quyền trẻ em, cho thấy rằng cần phải tăng cường công tác truyền thông hơn nữa, tập huấn cho trẻ em, nhất là trẻ em trong nhà trường.

Buổi trò chuyện đã thành công thu hút sự tham gia của nhiều người xem trực tuyến, tạo nên một không gian chia sẻ cởi mở về Quyền trẻ em và tầm quan trọng của sự tham gia của trẻ em trong các quyết định liên quan đến cuộc sống của chính các em. Đại diện MSD Vietnam, Phó viện trưởng Trần Vân Anh cho rằng thông qua những bình luận, đóng góp của các khách mời cũng như người xem trực tuyến các số liệu khảo sát một lần nữa cho thấy sự phù hợp và giá trị thực tiễn, đồng thời, hy vọng rằng sự kiện này sẽ góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng về vai trò của trẻ em trong xã hội, đồng thời tiếp nhận chia sẻ từ nhiều bên liên quan, từ đó thúc đẩy một môi trường mà trẻ em được khuyến khích tham gia và đóng góp.

 Đăng Doanh