Các chuyên gia khuyến cáo sởi lây lan nhanh qua đường hô hấp và tiếp xúc gián tiếp với các vật dụng, môi trường sinh hoạt. 90-100% trường hợp không có miễn dịch sởi tiếp xúc với người bệnh có thể bị lây nhiễm. Trong đó, trẻ nhỏ với hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, kháng thể thụ động truyền từ mẹ giảm dần theo thời gian khiến trẻ rơi vào nhóm có nguy cơ cao mắc bệnh sởi. Không chỉ gây sốt, ho, phát ban thông thường, trẻ mắc sởi có thể gặp các biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là viêm phổi và tiêu chảy.

Viêm phổi: Theo CDC Mỹ, cứ 20 trẻ mắc sởi có 1 trẻ bị viêm phổi. Tại Việt Nam, Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM) mỗi ngày tiếp nhận 70-80 trẻ bị biến chứng, 80% trong số đó mắc viêm phổi. 15-20% ca viêm phổi cần hỗ trợ hô hấp bằng oxy, thở áp lực dương liên tục hoặc thở máy. Bệnh viện Nhi đồng Thành phố cũng điều trị cho 90 trẻ mắc sởi, 90% từ các tỉnh khác, trong đó có 4 trẻ dưới 9 tháng tuổi bị viêm phổi nặng.

TS.BS Nguyễn An Nghĩa, Phó trưởng Khoa Nhiễm - thần kinh Bệnh viện Nhi đồng 1 cho biết, trẻ mắc sởi thường mệt mỏi, biếng ăn, sức đề kháng suy giảm, tạo điều kiện cho virus tấn công hệ hô hấp, gây viêm phổi cấp tính hoặc nhiễm trùng thứ phát. Viêm phổi thường xuất hiện sau khi phát ban, biểu hiện bằng sốt cao, ho dữ dội, khó thở. Nếu bội nhiễm vi khuẩn nguy hiểm như phế cầu khuẩn, H.influenza, E.coli, ho gà, lao… trẻ có thể bị suy hô hấp, nhiễm trùng huyết, nguy cơ tử vong cao.

Tiêu chảy cấp: Theo CDC Mỹ, cứ 10 trẻ mắc sởi có 1 trẻ bị tiêu chảy cấp. Nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi Trung ương ghi nhận tiêu chảy là biến chứng phổ biến thứ hai (29,35%), sau viêm phổi (72,46%). BS.CKI Lê Thị Trúc Phương (VNVC) cho biết, virus sởi làm suy yếu hệ tiêu hóa, gây tiêu chảy, mất nước, rối loạn điện giải, dẫn đến sốc, suy thận, trụy tim mạch. Tiêu chảy kéo dài ảnh hưởng đến hấp thu dinh dưỡng, gây suy dinh dưỡng, giảm miễn dịch, tăng nguy cơ nhiễm trùng đường ruột.

Phụ huynh cần cho trẻ uống nước, bù dịch Oresol, không dùng nước ngọt có ga. Khi trẻ có dấu hiệu mất nước (khô môi, tiểu ít, khóc không có nước mắt), sốt cao liên tục hoặc đi ngoài phân lỏng kéo dài, cần đưa đến bệnh viện ngay.

Suy dinh dưỡng và suy giảm miễn dịch: BS Trương Hữu Khanh (Liên chi hội truyền nhiễm TP.HCM) cảnh báo, sởi làm trẻ chậm phát triển do viêm niêm mạc ruột, tiêu chảy kéo dài, kém hấp thu. Virus còn phá hủy kháng thể, khiến trẻ dễ mắc bệnh nhiễm trùng khác, làm trầm trọng thêm tình trạng suy dinh dưỡng và suy giảm miễn dịch, kéo dài hơn một năm sau mắc bệnh.

Viêm não - màng não: Viêm não do sởi hiếm gặp nhưng nguy hiểm, 10-40% bệnh nhân có thể tử vong. BS Trương Hữu Khanh cho biết, viêm não thường xảy ra vào ngày 3-6 sau khi phát ban, gây sốt cao, co giật, rối loạn ý thức, liệt. Trẻ khỏi sởi sau nhiều tháng đến vài năm có thể mắc viêm não xơ cứng bán cấp, dẫn đến tử vong do không có phương pháp điều trị.

Bộ Y tế nhấn mạnh, tiêm vắc xin là cách phòng bệnh hiệu quả nhất. Dịch sởi chỉ được kiểm soát khi tỷ lệ tiêm chủng đạt 95% trở lên.

BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết, Việt Nam có nhiều loại vắc xin phòng sởi gồm: mũi sởi đơn MVVAC (Việt Nam); loại phối hợp 2 trong 1 là sởi - rubella (MRVAC); loại phối hợp 3 trong 1 phòng 3 bệnh sởi - quai bị - rubella Priorix (Bỉ), và MMR II (Mỹ). Trẻ cần tiêm tối thiểu hai mũi vắc xin (9 tháng và sau 12 tháng tuổi), hiệu quả ngăn sởi và biến chứng lên đến 98%.

Tại khu vực lưu hành dịch sởi, vắc xin sởi có thể tiêm cho trẻ từ 6 tháng đến dưới 9 tháng tuổi, mũi này được tính là mũi “chống dịch” (mũi sởi 0). Sau đó trẻ vẫn tuân thủ theo đúng lịch thường quy là 2 mũi vắc xin có thành phần sởi lúc 9 tháng tuổi và sau 12 tháng tuổi.

Người lớn chưa tiêm hoặc không nhớ lịch sử chủng ngừa cần tiêm đủ ít nhất hai mũi vắc xin, phác đồ cách nhau một tháng. Phụ nữ cần tiêm vắc xin sởi trước khi có kế hoạch mang thai ba tháng, bảo vệ thai kỳ, truyền kháng thể thụ động cho con trong những tháng đầu đời.

Bác sĩ Chính khuyến cáo ngoài vắc xin, gia đình không cho trẻ đến gần, tiếp xúc với các trẻ nghi mắc bệnh sởi; đeo khẩu trang nơi đông người, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng khi chăm sóc trẻ. Giữ vệ sinh thân thể, mũi, họng, mắt và răng miệng cho trẻ hàng ngày. Với trẻ lớn, cần hướng dẫn trẻ thường xuyên rửa tay, đặc biệt là khi ăn và hạn chế đưa tay lên mắt, mũi, miệng. Trẻ cần được đảm bảo dinh dưỡng, giữ ấm cơ thể cho trẻ. Nhà trẻ, mẫu giáo, trường học nơi tập trung đông trẻ em cần giữ gìn vệ sinh sạch sẽ, thông thoáng và đủ ánh sáng; thường xuyên khử trùng đồ chơi, dụng cụ học tập và phòng học bằng các chất sát khuẩn thông thường. Khi phát hiện có các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh sởi như sốt, ho, chảy nước mũi, phát ban cần sớm cách ly và đưa trẻ đến các cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám, tư vấn điều trị kịp thời.

Trước tình hình dịch sởi diễn biến phức tạp, lan rộng tại nhiều tỉnh thành, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo đẩy nhanh tiêm vắc xin phòng bệnh sởi. Ngày 17/3 vừa qua, Hệ thống tiêm chủng VNVC đã kịp thời trao tặng Bộ Y tế 500.000 liều vắc xin sởi MVVAC do Việt Nam sản xuất.

Số vắc xin được Bộ Y tế khẩn trương đưa về các địa phương có nguy cơ bùng phát dịch, đẩy nhanh tốc độ bao phủ vắc xin sởi trên toàn quốc, bảo vệ sức khỏe cộng đồng theo đúng tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Hoạt động không chỉ thể hiện trách nhiệm xã hội, mà còn là cam kết của VNVC trong việc chung tay đẩy lùi dịch bệnh, bảo vệ sức khỏe cho hàng triệu trẻ em và gia đình Việt Nam bằng nhiều hình thức khác nhau.

Trước đó, tháng 9/2024, hàng nghìn bác sĩ, nhân viên của VNVC đã tham gia Chiến dịch tiêm chủng vắc xin Sởi do TP.HCM tổ chức, đóng góp cơ sở vật chất, vật tư y tế, điều động đội ngũ tham gia cùng các lực lượng y tế của Thành phố để tiêm vắc xin phòng chống dịch sởi./.