Ngày 12/2, Chánh Văn phòng Nội các Nhật Bản, ông Hayashi Yoshimasa, tuyên bố chính phủ Nhật Bản đã chính thức yêu cầu Mỹ loại trừ Nhật Bản khỏi danh sách các quốc gia bị áp thuế quan mới đối với thép và nhôm nhập khẩu. Động thái này diễn ra sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh hành pháp vào ngày 10/3, áp mức thuế 25% lên tất cả các sản phẩm thép và nhôm nhập khẩu, đồng thời bãi bỏ mọi biện pháp miễn trừ thuế quan trước đó.

Theo hãng tin JNN của Nhật Bản, ông Hayashi cho biết chính phủ Nhật Bản đang tiến hành đánh giá kỹ lưỡng tác động tiềm tàng của chính sách mới này đối với các ngành công nghiệp trong nước, thận trọng phân tích nội dung chi tiết của chính sách và những hệ lụy mà nó có thể gây ra cho nền kinh tế Nhật Bản. Trên cơ sở đó, sẽ cân nhắc và triển khai các biện pháp ứng phó phù hợp. Ông cũng cho biết Tokyo sẽ có những biện pháp đối phó thích hợp để bảo vệ lợi ích quốc gia.

Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba và Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gặp nhau tại Mỹ cách đây vài ngày. (Ảnh: Asahi)

Sắc lệnh của Tổng thống Trump, dự kiến có hiệu lực từ ngày 12/3, không phân biệt đối xử quốc gia, áp dụng thuế quan lên tất cả các nguồn cung thép và nhôm từ nước ngoài. Trong một cuộc họp báo, ông Trump tuyên bố mạnh mẽ rằng động thái này là "một bước đi lớn, nhằm đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại", ám chỉ mục tiêu bảo vệ và vực dậy ngành công nghiệp nội địa đang gặp khó khăn.

Tuy nhiên, quyết định này ngay lập tức vấp phải sự phản ứng mạnh mẽ từ nhiều đối tác thương mại lớn của Mỹ, đặc biệt là Liên minh châu Âu (EU) và Canada. Các chuyên gia nhận định, động thái này có nguy cơ thổi bùng lên ngọn lửa căng thẳng thương mại vốn đã âm ỉ bấy lâu, đe dọa sự ổn định của hệ thống thương mại toàn cầu.

Thực tế, đây không phải là lần đầu tiên chính quyền Trump sử dụng công cụ thuế quan để bảo hộ ngành công nghiệp trong nước. Ngay từ nhiệm kỳ đầu tiên vào năm 2018, với lý do "an ninh quốc gia", Washington đã áp thuế 25% lên thép và 10% lên nhôm nhập khẩu, dựa trên Điều 232 của Luật Mở rộng Thương mại Hoa Kỳ. Tuy nhiên, thời điểm đó, một số quốc gia như Canada, Mexico và Australia đã được hưởng cơ chế miễn trừ.

Dưới thời chính quyền Biden, chính sách này đã được điều chỉnh. Washington thiết lập hệ thống hạn ngạch thuế quan cho Nhật Bản và EU, cho phép nhập khẩu một lượng thép nhất định (1,25 triệu tấn mỗi năm) mà không phải chịu thuế bổ sung. Một số sản phẩm thép đặc biệt cũng được miễn trừ thuế. Tuy nhiên, sắc lệnh mới nhất của Trump đã đảo ngược hoàn toàn những nỗ lực nới lỏng thương mại này, quay trở lại chính sách thuế quan cứng rắn và toàn diện.

Giới phân tích cho rằng, việc Tổng thống Trump tái khởi động chính sách thuế quan thép, nhôm không chỉ gây khó khăn cho các đối tác thương mại mà còn có thể gây ra những xáo trộn nhất định cho chuỗi cung ứng toàn cầu, làm gia tăng rủi ro lạm phát trong bối cảnh kinh tế thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức.

Lê Nguyên