Nhiều người tới đây đã không cầm được nước mắt khi nghe người thuyết minh kể lại câu chuyện về sự hy sinh của 8 thanh niên xung phong, ở độ tuổi 18 – 20, cùng quê huyện Hoằng Hóa – Thanh Hóa vào tháng 11/1972 tại “tọa độ lửa” – Đường 20 Quyết Thắng này.Tấm bia khắc tên những liệt sỹ đã anh dũng hy sinh tại Hang Tám Cô

Đó là một chiều đỏ lửa ngày 14/11/1972, khi B52 của Mỹ tiến hành “rải thảm” tuyến Đường 20. Đội Thanh niên xung phong 163 của Ban 67 đã chạy vào hang đá gần đó ẩn trú. Một loạt bom giáng xuống đã khiến 5 chiến sỹ pháo binh hy sinh ngay tại cửa hang. Ngay sau đó, một tiếng nổ khủng khiếp vang lên, tảng tá khổng lồ đã sập xuống bịt kín miệng hang, trong đó có 8 thanh niên xung phong, gồm 4 nam và 4 nữ.

Khi tiếng bom tạm lắng, những đồng đội bên ngoài đã nỗ lực tìm cách cứu các anh chị mắc kẹt bên trong, nhưng sức người vô cùng nhỏ bé trước thiên nhiên và tất cả đành bất lực nhìn đồng đội từng giờ, từng phút yếu ớt dần. Nghe tiếng kêu vẳng ra từ hang đá của đồng đội, những người bên ngoài chỉ biết xót thương, đau đớn gạt nước mắt. Chỉ cách nhau gang tấc mà đành nhìn các anh chị chết dần, chết mòn. Đến ngày thứ 9 thì không còn ai nghe thấy tiếng kêu vọng ra nữa. Có người kể rằng, tiếng kêu cuối cùng mà họ nghe thấy là tiếng gọi “Mẹ ơi”…

Đến năm 1996, tỉnh Quảng Bình quyết định phá tảng đá lấp cửa hang để đưa hài cốt 8 liệt sỹ về quê nhà. Giờ đây, du khách có thể vào trong lòng hang, nơi các anh chị đã ngã xuống, để thắp nhang hành lễ. Bên ngoài, tấm bia khắc tên của 8 liệt sỹ thanh niên xung phong cùng 5 liệt sỹ Binh chủng Pháo binh.

Tên tuổi của các anh chị là Nguyễn Văn Huệ, Nguyễn Văn Phương, Nguyễn Mậu Kỹ, Nguyễn Văn Vụ, Trần Thị Tơ, Lê Thị Mai, Đỗ Thị Loan và Lê Thị Lương (đều quê Hoằng Hóa, Thanh Hóa). 5 liệt sỹ Binh chủng Pháo binh là Mai Đức Hùng, Đinh Công Đính, Nguyễn Văn Quận, Sầm Văn Mắc và Nguyễn Văn Thủy.

Tám liệt sỹ có cả nam và nữ, nhưng người dân lại gọi là Hang Tám Cô. Có người cho rằng, tên hang có từ trước và con số 8 chỉ là sự trùng hợp. Cũng có những câu chuyện kỳ bí đằng sau sự hy sinh của các anh chị… Song câu chuyện có thật về sự hy sinh cao cả của những người con xứ Thanh tại đây được Ban Quản lý di tích, những hướng dẫn viên và người dân địa phương hết sức khâm phục và lan truyền như một kênh giáo dục truyền thống.Bên trong Hang Tám Cô

Xã Hoằng Trường, Hoằng Hóa - mảnh đất anh hùng luôn tự hào với các cụ lão dân quân bắn rơi máy bay, đã dâng hiến 3 người con trong số 8 người đã hy sinh tại hang Tám Cô. Em ruột liệt sỹ Trần Thị Tơ, ông Trần Như Thảo nhớ lại: “Sau khi học hết lớp 5 thì chị làm thư ký đội cho hợp tác xã nông nghiệp lúc bấy giờ. Đến năm 1971, khi đó chị Tơ mới 17 tuổi, chị đã đăng ký đi thanh niên xung phong. Cả gia đình lúc đó ai cũng không đồng ý, lo lắng, thân gái tuổi mới lớn mà đã ra chiến trường, bom đạn. Nhưng chị ấy cứ khăng khăng xung phong đi. Gia đình tôi lúc ấy rất khó khăn, bố mất sớm chỉ còn mẹ và ba chị em, chị Tơ là chị cả, là lao động chính trong gia đình.

Trước ngày chị lên đường, chị có dặn tôi phải chăm sóc mẹ, chờ chị về. Thế nhưng chị đã ra đi mãi mãi. Ngày biết chị hy sinh, tuy đau buồn nhưng mẹ tôi bảo, chị của các con đã anh dũng hy sinh vì Tổ quốc, thế nên càng thôi thúc chúng tôi cố gắng. Sau đó, đến năm 1974 nối tiếp tấm gương chị, tôi lên đường nhập ngũ và đến năm 1981 thì phục viên trở về”.

Cùng thôn 3, xã Hoằng Trường với liệt sỹ Trần Thị Tơ, lúc bấy giờ còn có chàng thanh niên trẻ Nguyễn Văn Phương, sinh năm 1954, cũng là một trong 8 người hy sinh tại hang Tám Cô.

Ông Nguyễn Văn Phi, em trai liệt sĩ Nguyễn Văn Phương kể, bố mẹ ông sinh được 5 người con, liệt sỹ Phương là con cả. Năm 1971, liệt sĩ Phương mới 17 tuổi nhưng đã xung phong ra chiến trường. “Lúc anh Phương đi, mẹ bảo anh là con cả, giờ nó đi đánh giặc, sau này về phải chăm sóc các em. Thế mà anh đi mãi không về…” – ông Phi xúc động.

Đã hơn 50 năm trôi qua kể từ khi những người con Hoằng Hóa đã anh dũng dâng hiến tuổi xuân cho Tổ quốc. Tên tuổi của họ đã tạc vào những địa danh lịch sử nơi đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ. Đảng bộ, nhân dân tỉnh Thanh Hóa đã xây bức phù điêu để ghi nhớ công ơn các anh hùng liệt sỹ hy sinh tại Hang Tám Cô và Đường 20 Quyết Thắng.

Đúng như lời khẳng định của Giáo sư, Anh hùng Lao động Vũ Khiêu đã viết trên bia trong Khu di tích: