Tự truyện “Mãi vẫn là người lính” của tác giả Đặng Ngọc Đa kể về cuộc hành trình của ông từ chiến trường ác liệt, đến “khu vườn hạnh phúc”; từ gian khổ chiến tranh đến cuộc sống hòa bình an nhiên. Cuốn sách là hồi ức bình dị, chân thực và đầy thú vị về cuộc đời và gia đình của một người lính già xuyên qua quãng thời gian dài với nhiều thăng trầm của cuộc sống và sự kiện lớn lao của đất nước, với bản lĩnh, ý chí của Bộ đội Cụ Hồ.

Đó là CCB Đặng Ngọc Đa, sinh năm 1939, quê tại xã Mễ Sở, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên. Ông là một trong những người lính hiếm hoi hoàn thành xuất sắc cả 3 nhiệm vụ “Diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm” như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh kêu gọi Thi đua ái quốc năm 1948.

Về “Diệt giặc dốt”: Nhớ tích cực tham gia phong trào dạy “Bình dân học vụ” và đạt thành tích xuất sắc trong công tác xóa nạn mù chữ tại quê nhà (xã Mễ Sở, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên) mà năm 1958 thày giáo Đặng Khắc Đa (tên trước đây của ông Đặng Ngọc Đa) đã được Bộ Giáo dục tặng ảnh chân dung Hồ Chí Minh, có chữ ký và bút tích viết tay của Người.

Về “Diệt giặc ngoại xâm”: Năm 1967, nghe theo lời hiệu triệu về Tổng động viên lực lượng cho chiến trường miền Nam của Đảng, Bác Hồ kính yêu, với tinh thần gương mẫu của một cán bộ Đoàn địa phương, ông xung phong, tình nguyện nhập ngũ khi đã gần 30 tuổi, có vợ và 4 con nhỏ. Sau khi được huấn luyện ở Trung đoàn Bãi Sậy, trên đường hành quân vào chiến trường B, Đặng Ngọc Đa đã được kết nạp Đảng trên rừng Trường Sơn. Gần chục năm gắn bó với chiến khu Đức Huệ - Long An.

Cũng tại chiến trường ác liệt này, ông đã được thực chiến trên địa danh “Cánh đồng chó ngáp” nổi tiếng ở miền Tây Nam bộ thời chống Mỹ. Ông hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Sau này miền Nam hoàn toàn giải phóng, Đặng Ngọc Đa được trở ra Bắc đầu năm 1976, chuyển vùng về công tác ở sân bay Gia Lâm thuộc Cục Hàng không - Quân chủng Phòng không Không quân. Rồi ông được biệt phái vào lại Sài Gòn, quản lý, điều hành Trung tâm máy tính ở 27B Nguyễn Đình Chiểu. Sau đó ông được giao phụ trách restaurant sân bay Nội bài...

Về thành tích “Diệt giặc đói” và làm kinh tế: Năm 1990 CCB Đặng Ngọc Đa được nghỉ chế độ. Hoàn dân, ông không nghỉ ngơi mà nghĩ đến việc làm kinh tế gia đình. Quê ông ở xã Mễ Sở, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên, vùng đất màu mỡ, có truyền thống thâm canh lúa màu, cây trái. Người lính già ấy đã đi khắp nơi học hỏi, rồi về thuê đất trồng hoa và cây cảnh. Qua nhiều lần thất bại, ông Đa đã gây dựng được một vườn cây cảnh lớn gần như đầu tiên ở quê hương Mễ Sở, cho giá trị kinh tế cao từ 7.000 mét vuông đất lầy thụt.

Có thể nói, CCB Đặng Ngọc Đa là một trong những người đầu tiên ở Mễ Sở mở ra một hướng đi mới ở vùng trồng rau, màu, xây dựng vườn cây cảnh, nâng cao giá trị thu nhập trên một đơn vị đất đai canh tác. Mô hình vườn cây cảnh của ông đã truyền cảm hứng cho nhiều cựu chiến binh và nhiều nông dân ở Hưng Yên cũng như nhiều nơi trong cả nước học tập, làm theo.

Trong kháng chiến chống Mỹ, đã có một khối lượng khổng lồ gồm hàng vạn những cuốn nhật ký, thư tay, vật dụng cá nhân… là di vật và kỷ vật của Bộ đội miền Bắc và quân Giải phóng miền Nam bị quân đội Mỹ và lính Việt Nam Cộng hòa thu được trên chiến trường. Hầu hết bản gốc đã bị hủy trong thời chiến.

Tuy nhiên, nhiều nội dung của các di vật và kỷ vật nêu trên đã được chụp lại và lưu giữ dưới hình thức microfilm, tại  Trung tâm Việt Nam và Lưu trữ tại Đại học Công nghệ Texas, Hoa Kỳ (viết tắt là VNCA). Những bản copy này cũng có thể được xem như là “bản gốc”, chứa đựng nhiều thông tin riêng tư, nhưng rất cảm động và thiêng liêng, vì hầu như thân nhân các gia đình liệt sĩ liên quan chưa bao giờ có cơ hội thấy chúng và có thể trợ giúp việc tìm kiếm phần mộ và hài cốt Liệt sĩ…

Theo Đại tá, Nhà văn Đặng Vương Hưng (người sáng lập và hiện là Chủ tịch “Trái tim Người lính Việt Nam”) – Trưởng Ban Tổ chức sự kiện, cho biết: Hiện chúng tôi đã phối hợp với VNCA thực hiện một Dự án phi lợi nhuận và nhân văn mang tên “Hồ sơ Chứng tích Chiến tranh Việt Nam”. (Năm 2023, chúng tôi dịch là "Di sản" nay xin đổi lại là "Chứng tích" cho rõ nghĩa hơn).

Chúng tôi đã sử dụng các tài liệu được sàng lọc từ kho microfilm, với gần 3 triệu trang, đang lưu giữ tại VNCA, để tìm kiếm thông tin về các liệt sĩ Việt Nam đã hy sinh, hoặc mất tích trong chiến tranh; đồng thời, phối hợp với nhiều tổ chức và cá nhân, tiến hành tìm kiếm thân nhân Liệt sĩ và các Cựu chiến binh còn sống sót qua chiến tranh, để có thể trao trả “Hồ sơ Chứng tích” (Nhật ký, Thư riêng, v.v...) cho các cá nhân, hoặc thân nhân liệt sĩ tại Việt Nam. Từ đầu tháng 5/2024, căn cứ nguồn tư liệu độc quyền do VNCA gửi, Tổ chức “Trái tim người lính Việt Nam” đã tiến hành biên soạn và giới thiệu trên mạng xã hội facebook và Tạp chí điện tử “Văn hóa và Phát triển” hơn 30 Hồ sơ “Chứng tích Chiến tranh”.

Đó là nội dung tóm tắt của 35 cuốn sổ tay Nhật ký và 10 lá Thư thời chiến. Với sự trợ giúp, chung tay góp sức của nhiều bạn đọc, 12 Hồ sơ trong đó đã có phản hồi tích cực của thân nhân các gia đình Liệt sĩ, cựu Tù binh chiến tranh và Thương binh. Chúng tôi đã liên hệ được với các nhân chứng nêu trên, hiện đang ở nhiều vùng miền trên cả nước, để mời tham dự sự kiện.

Cụ thể, nhiều gia đình thân nhân của Liệt sĩ đã xin đăng ký cả đoàn, gồm anh, em, con cháu... Ai cũng mong muốn được trực tiếp tham dự sự kiện. Điển hình như đoàn thân nhân của Liệt sĩ Đặng Văn Tế, tại Phú Thọ đăng ký đi 6 người (gồm bà vợ đã hơn 80 tuổi, con trai và các cháu). Đoàn thân nhân của Liệt sĩ Trần Xuân Linh, tại Hà Tĩnh, đăng ký 7 người (gồm anh ruột và các cháu cả nam và nữ). Đặc biệt, trong số 11 Hồ sơ tìm được người nhận, có 3 trường hợp còn sống sót qua các trận đánh đẫm máu.

Đó là cựu Tù binh Mai Xuân Ngọc tại Hải Phòng, Thương binh Đỗ Xuân Thuyên tại Thái Bình và Thương binh Nguyễn Tiến Đồng tại Hà Tĩnh. Đáng tiếc là cụ Mai Xuân Ngọc đã mất 2 tháng trước, vì tuổi cao sức yếu, hưởng thọ 87 tuổi. Ông Đỗ Xuân Thuyên (sinh 1945) đang ở Thái Bình, dù đã 80 tuổi, phải đi xe lăn và cần người đi cùng hỗ trợ, nhưng cụ Thuyên vẫn đăng ký từ Thái Bình về Hà Nội để tham dự sự kiện. Ông Nguyễn Tiến Đồng (hiện là Trưởng Ban Liên lạc Quân tình nguyện và Chuyên gia Quân sự Việt Nam giúp Lào của tỉnh Hà Tĩnh) sẽ đi tàu đêm ra Hà Nội, để tham dự sự kiện.

Thân nhân Liệt sĩ đã rất hồi hộp, xúc động và chờ đón, khi nhận được thông tin có thể tiếp nhận “Hồ sơ Chứng tích Chiến tranh” liên quan đến gia đình mình. Bởi những nét chữ, di bút quen thuộc, thiêng liêng của người đã mất, cùng nội dung chứa đựng bên trong mỗi lá thư, hay những trang sổ tay nhật ký, ghi chép trong kháng chiến. Tất cả cùng rưng rưng, nghẹn ngào, chứng kiến một phần sự “trở về” của những người thân yêu, sau nhiều chục năm hy sinh...

Nhằm góp phần hàn gắn vết thương chiến tranh, khép lại quá khứ, cùng hướng tới tương lai, với cuộc sống hoà bình tốt đẹp hơn; Viện Khoa học và Nghệ thuật, phối hợp với Viện Hòa bình và Xung đột, cùng Trung tâm Việt Nam và Lưu trữ của Đại học Công nghệ Texas (Mỹ) đã cử một đoàn cán bộ nghiên cứu sang Việt Nam tìm hiểu thực tế; đồng thời, phối hợp với Tổ chức “Trái tim Người lính Việt Nam” bàn giao “Hồ sơ Chứng tích Chiến tranh” (lần thứ 2) cho thân nhân các gia đình Liệt sĩ, tại Hà Nội, vào ngày 12/6/2024.

Cũng trong khuôn khổ sự kiện này, CLB “Mãi mãi tuổi 20” phối hợp với Tổ chức “Trái tim người lính” đã phục dựng màu cho 4 di ảnh chân dung Liệt sĩ. Đó đều là những di ảnh duy nhất của Liệt sĩ chụp trước khi hi sinh, để trao tặng cho thân nhân các gia đình Liệt sĩ - cũng là các thành viên tiêu biểu của CLB “Mãi mãi tuổi 20”:

1- Liệt sĩ Trần Lưu Thơm (1926 -1971) – nguyên Tỉnh ủy viên, Phó Ban Tổ chức Tỉnh ủy Rạch Giá (cũ) nay là Kiên Giang; thân sinh của CCB Trần Thiện Hà (đến từ TP. Hồ Chí Minh).

2- Liệt sĩ Nguyễn Kim Việt (1930 - 1967) – thân sinh của chị Nguyễn Thị Tơ, Ủy viên Hội đồng Quản lý CLB “Mãi mãi tuổi 20”.

3- Liệt sĩ Phan Trọng Vân (1944 - 1972) – Phi công tiêm kích lái MiG-17 và MiG-19; Đại đội trưởng bay Trung đoàn Không quân 925; anh trai của CCB, Thương binh Phan Trọng Sơn, thành viên lâu năm của CLB “Mãi mãi tuổi 20”.

4- Liệt sĩ Nguyễn Văn Tư (1952 - 1975) – Đại đội trưởng Xe tăng, hi sinh sáng 30/4/1975 tại Sài Gòn; là anh trai của chị Nguyễn Thị Bạch Yến, thành viên CLB “Mãi mãi tuổi 20”./.