Trao đổi với phóng viên, ông Phan Văn Mến, Giám đốc BHXH Thành phố Hồ Chí Minh, cho hay việc nhận BHXH một lần khiến NLĐ rất thiệt thòi. Cụ thể, số tiền nhận BHXH một lần ít hơn nhiều so với số tiền đã đóng BHXH. Cụ thể, mức đóng BHXH trong 1 năm của NLĐ bằng 2,64 tháng lương nhưng khi nhận chỉ được số tiền tương ứng 1,5 tháng lương cho những năm đóng trước năm 2014 và 2 tháng lương cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Ngoài ra, thời gian đóng BHXH của NLĐ đã được tính hưởng BHXH 1 lần thì không được tính vào thời gian làm cơ sở để tính hưởng các chế độ BHXH khác. Bên cạnh đó, NLĐ cũng mất cơ hội được hưởng lương hưu hằng tháng khi hết tuổi lao động hoặc nếu đủ điều kiện hưởng thì mức hưởng lương hưu thấp, do bị trừ đi thời gian đóng BHXH đã nhận 1 lần (không được hoàn trả BHXH 1 lần đã nhận).

Không có lương hưu hàng tháng khi về già, NLĐ phải sống phụ thuộc vào con cái hoặc người thân khi không còn khả năng lao động. NLĐ cũng mất cơ hội tham gia BHYT 5 năm liên tục để được hưởng quyền lợi với các dịch vụ y tế kỹ thuật cao và thuốc đắt tiền... "Quyền quyết định hưởng hay không thuộc về NLĐ nhưng cần cân nhắc kỹ để tránh thiệt thòi và bảo đảm an sinh khi hết tuổi lao động" - ông Mến nhấn mạnh.

Rút  Bảo hiểm Xã hội một lần hay không thuộc về người lao động nhưng cần cân nhắc kỹ để tránh thiệt thòi khi hết tuổi lao động.

Số người rút BHXH một lần tăng cao

Mới đây, Anh Trương Văn Nam (37 tuổi, quê Đồng Tháp), công nhân (CN) một doanh nghiệp Cơ khí ở Khu chế xuất Linh Trung, TP Thủ Đức), đến Trung tâm Giới thiệu việc làm TPHCM để làm thủ tục rút BHXH một lần. Theo anh Nam cho biết do dịch bệnh kéo dài trong 2 năm qua khiến việc làm của anh gặp khó khăn, trong khi công việc của vợ cũng bấp bênh không ổn định. Một mình anh với đồng lương ít ỏi phải lo chi phí sinh hoạt cho cả gia đình khi mà giá cả các mặt hàng thiết yếu cũng liên tục tăng cao. "Khoản trợ cấp BHXH 1 lần sau gần hơn 17 năm làm việc có thể giúp vợ chồng tôi và 2 con sống khỏe ở quê. Biết là sẽ gặp khó khi về già nhưng tôi không còn lựa chọn nào khác" – Anh Nam chia sẻ.

Hay như Anh Lê Minh Tâm, từng là kỹ sư ở một doanh nghiệp trong KCN Tân Thuận, quận 7, TPHCM) cho biết, đầu năm 2022 anh cũng đã làm các thủ tục để rút BHXH một lần. Sau một thời gian làm việc cho công ty nước ngoài, anh Tâm đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm để về nhà tự khởi nghiệp. Và để có tiền khởi nghiệp, anh chọn giải pháp rút BHXH mộ lần để đầu tư vào dự án khởi nghiệp cho tương lai. Với mức lương kỹ sư, sau 8 năm làm việc, anh Tâm được cơ quan BHXH chi trả hơn 120 triệu đồng. Còn Chi Nguyễn Thị Ngân (quê ở Cần Thơ) là công nhân may ở Khu chế Xuất Tân Thuận, Quận 7 cho biết,  chị có thâm niên trên 12 năm làm nghề may, với mức lương cũng khá ổn định, song hơn 2 năm nay do tình hình dịch bệnh Covid kéo dài nên công việc của chỉ cũng bấp bênh, thu nhập không ổn định, các chi phí cho sinh hoạt gia đình như: Trả tiền thuê nhà trọ, đóng học phí cho con, các khoản chi phí sinh hoạt gia đình ngày càng tăng nên chị không còn khoản tiền nào ngoài trồng chờ vào khoản tiền BHXH một lần để chi phí sinh hoạt gia đình. Chị cũng tâm sự, tôi biết rút BHXH một lần là không mong muốn, vì rút rồi không thể đóng lại được nữa, nhưng hiện nay tôi không còn khoản tiền nào khác để chi phí sinh hoạt gia đình.

Đừng vì lợi ích trước mắt

Cán bộ BHXH TPHCM tuyên truyền vè chính sách BHXH Tự nguyện cho người dân tham gia

Theo thống kê của BHXH Việt Nam, trong 3 tháng đầu năm 2022, số người được giải quyết hưởng BHXH 1 lần là 208.943 người. Con số này đã tăng 1% so với cùng kỳ năm 2021. Trước đó, thống kê trong giai đoạn 2014-2019 cho thấy ngành BHXH đã giải quyết cho gần 3,7 triệu người nhận BHXH một lần (bình quân mỗi năm có hơn 600.000 người nhận BHXH một lần - tương đương số người tham gia mới trong năm). Những người nhận BHXH một lần chủ yếu từ 20-39 tuổi, trong đó nhiều nhất là từ 25-29 tuổi (chiếm 27,6%). Số người có trên 10 năm đóng BHXH có xu hướng nhận BHXH một lần ngày càng tăng.

Các chuyên gia trong lĩnh vực lao động cảnh báo rằng đây là thực tế rất đáng lo ngại. Sự gia tăng số người lao động đã có thời gian tham gia BHXH nhận trợ cấp BHXH một lần – đồng nghĩa với việc rời bỏ hệ thống BHXH, tự tước bỏ quyền được tham gia, thụ hưởng các chế độ BHXH, đặc biệt là các chế độ dài hạn như hưu trí, tử tuất là dấu hiệu rất đáng lo ngại không chỉ tác động trực tiếp đến quyền lợi của NLĐ mà còn ảnh hưởng đến mục tiêu bảo đảm an sinh xã hội lâu dài của quốc gia, khi dân số nước ta đang bắt đầu giai đoạn già hóa.

Còn theo BHXH Việt Nam, việc nhận BHXH một lần có thể giải quyết được một số khó khăn trước mắt nhưng đồng nghĩa với việc NLĐ đang đánh mất cơ hội hưởng an sinh xã hội khi đến tuổi già, độ tuổi dễ bị tổn thương nhất. Như vậy, trong tương lai, những lao động này khi đến tuổi về hưu sẽ không có nguồn thu nhập hằng tháng từ lương hưu để bảo đảm cuộc sống và không được cấp thẻ BHYT miễn phí để chăm sóc sức khỏe khi về già hoặc nếu có thì mức hưởng lương hưu rất thấp.

BHXH TPHCM đồng loạt ra quân tuyên truyền và vận đồng người dân tham gia BHXH Tự nguyện và BHYT hộ gia đình trên địa bàn TPHCM

Một trong những nguyên nhân dẫn đến số người nhận BHXH một lần tăng là do việc thiết kế chính sách BHXH hiện hành còn những rào cản, dẫn tới chưa có khả năng thu hút sự tham gia của NLĐ. Tuy nhiên, theo BHXH Việt Nam, thời gian qua cũng có không ít NLĐ đã nhận BHXH một lần, sau này lại mong muốn được nộp lại khoản tiền đã nhận, tiếp tục tham gia BHXH cho số năm còn thiếu để hưởng lương hưu. Nhưng vấn đề này không thể giải quyết được, vì pháp luật hiện hành không có quy định theo mong muốn của NLĐ.

NLĐ khi không lựa chọn hưởng BHXH một lần, có quyền lưu thời gian đóng BHXH. Từ đó, khí có điều kiện thì họ tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoạc tham gia BHXH tự nguyện cho đủ số năm còn thiếu để đủ điều kiện hưởng lương hưu, Đại diện BHXH Việt Nam cho biết.

Để hạn chế tình trạng NLĐ nghỉ việc hưởng BHXH một lần, theo Bảo hiểm Xã hội Thành phố Hồ Chí Minh cần đẩy mạnh thực hiện công tác truyền thông. Trong đó, kịp thời xây dựng và triển khai kế hoạch tuyên truyền chính sách BHXH tại những DN có đông NLĐ. Qua đó, giúp các chủ  sử dụng lao động và NLĐ thấy được tính ưu việt, nhân văn sâu sắc của chính sách BHXH, BHYT. Từ đó, có ý thức tuân thủ pháp luật BHXH, BHYT; giúp NLĐ yên tâm làm việc, tiếp tục tham gia BHXH, BHYT, hạn chế tình trạng NLĐ xin nghỉ việc để hưởng BHXH một lần, lãnh đạo BHXH TPHCM, chia sẻ.

          Vương Linh