Trong thời gian qua, ngành Hải quan đã và đang nỗ lực thực hiện công cuộc cải cách trên tất cả các lĩnh vực, được Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp đánh giá cao với tinh thần kết nối, chia sẻ, đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp hướng tới mục tiêu tăng cường quan hệ đối tác Hải quan - Doanh nghiệp, đẩy mạnh hơn nữa các hoạt động tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại xuất nhập khẩu. Tổng cục Hải quan đã nhiều lần tổ chức khảo sát ý kiến doanh nghiệp nhằm kịp thời nắm bắt các khó khăn, vướng mắc, lắng nghe ý kiến phản hồi từ cộng đồng doanh nghiệp trong quá trình thực hiện các thủ tục xuất, nhập khẩu tại Việt Nam, từ đó kiến nghị tới các cơ quan nhà nước có thẩm quyền sửa đổi các quy định pháp luật, triển khai các nội dung cải cách để nâng cao hiệu quả thực thi, góp phần tạo thuận lợi thương mại cho cộng đồng doanh nghiệp, từng bước nâng cao hơn nữa mức độ hài lòng của cộng đồng doanh nghiệp trong thực hiện thủ tục xuất nhập khẩu hàng hóa.

Năm 2018, Tổng cục Hải quan tiếp tục phối hợp với Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Cơ quan phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tổ chức khảo sát ý kiến mức độ hài lòng của doanh nghiệp về thực hiện thủ tục hành chính trong hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa. Kết quả khảo sát phản ánh những đánh giá của cộng đồng doanh nghiệp đối với việc thực hiện thủ tục hành chính hải quan trong năm, cũng như những kỳ vọng của cộng đồng doanh nghiệp đối với ngành Hải quan trong thời gian tới.

Kết quả khảo sát cho thấy năm 2018 mức độ hài lòng của cộng đồng doanh nghiệp đối với ngành Hải quan đã được cải thiện ở hầu hết các nội dung khảo sát so với năm 2015. Đây là sự ghi nhận đáng khích lệ đối với những nỗ lực cải cách của ngành Hải quan trong những năm qua.

Đánh giá về chất lượng thông tin khi doanh nghiệp tiếp cận thông tin thủ tục hành chính hải quan, 91% doanh nghiệp tham gia trả lời đánh giá thông tin cơ quan Hải quan cung cấp là thống nhất, 90% doanh nghiệp đánh giá thông tin TTHC sẵn có dễ tìm. So với số liệu năm 2015, 2 tỷ lệ này lần lượt là 77% và 81%.

Đối với việc thực hiện các thủ tục hành chính hải quan, kết quả khảo sát doanh nghiệp năm 2018 cho thấy tỷ lệ doanh nghiệp gặp khó khăn khi thực hiện các thủ tục (% khó và rất khó) giảm đáng kể so với năm 2015. Điển hình như thủ tục Kiểm tra hồ sơ và Kiểm tra thực tế hàng hóa trong thủ tục thông quan, tỷ lệ này là 6% (năm 2015: 11%) và 14% (năm 2015:21%). Tỷ lệ doanh nghiệp đánh giá gặp khó khăn khi thực hiện thủ tục hoàn thuế, không thu thuế là 23% so với năm 2015 là 31%.

Khi gặp khó khăn trong thực hiện thủ tục hành chính hải quan, trong 2.907 doanh nghiệp trả lời thì có tới 85% doanh nghiệp cho biết tìm đến sự hỗ trợ của cơ quan hải quan. Đánh giá của doanh nghiệp là khá tích cực khi có 79% đánh giá sự hỗ trợ của cơ quan hải quan “phần lớn và hoàn toàn” kịp thời. Rất đáng chú ý, có tới 84% doanh nghiệp cho biết sự hỗ trợ của cơ quan hải quan là phần lớn hoặc hoàn toàn hiệu quả.

Về hệ thống quản lý hải quan tự động tại cảng, kho, bãi (VASSCM), từ tháng 8/2017, TCHQ bắt đầu triển khai thí điểm Hệ thống VASSCM. Theo đó, thực hiện kết nối, trao đổi thông tin bằng phương thức điện tử với cơ quan kinh doanh cảng, kho, bãi  tại một số đơn vị lớn. Tính đến ngày 8/8/2018, Hệ thống quản lý hải quan tự động được thực hiện tại 5 cục hải quan địa phương gồm: Hải Phòng, Hà Nội, TP.HCM, Bà Rịa-Vũng Tàu, Quảng Ninh với 81 DN kinh doanh kho, bãi, cảng tham gia. Đến tháng 11/2018, Hệ thống quản lý hải quan tự động tại cảng, kho, bãi đã được triển khai tại 25/35 Cục Hải quan tỉnh, thành phố cho 192 doanh nghiệp kinh doanh cảng, kho, bãi.

Tuy mới được triển khai, nhưng tỷ lệ doanh nghiệp cho biết đã từng thực hiện thủ tục xác nhận hàng hóa qua hệ thống quản lý, giám sát tự động tại cảng biển, cảng hàng không là tương đối cao. Trong số 2.740 DN có cung cấp thông tin về nội dung này, có 1.165 cho biết đã từng thực hiện thủ tục nói trên (43%).

Từ khi triển khai hệ thống VASSCM, hồ sơ, thủ tục để đưa hàng ra khỏi kho bãi cảng đơn giản hơn; bỏ hẳn được thủ tục xác nhận của hải quan giám sát tại cổng cảng; giảm tiếp xúc giữa hải quan và doanh nghiệp; giảm thời gian đi lại làm thủ tục của DN XNK; khắc phục được tình trạng ùn tắc tại cổng cảng/kho bãi, tốc độ giao hàng nhanh hơn, góp phần làm giảm thời gian thông quan/giải phóng hàng, giảm chi phí quản lý hành chính…

Với những doanh nghiệp từng thực hiện thủ tục xác nhận hàng hóa qua khu vực giám sát hải quan qua hệ thống quản lý, giám sát hải quan tự động, thì đánh giá họ về phương thức mới này là rất tích cực. Hệ thống giám sát hải quan điện tử đặc biệt hiệu quả trong việc rút ngắn thời gian thực hiện thủ tục, với 67% DN nhận thấy lợi ích này. Có đến 62% phản hồi đánh giá rằng hệ thống giúp giảm thiểu các vướng mắc khi thực hiện thủ tục. Cuối cùng, gần một nửa (49%) số phản hồi cho rằng hệ thống điện tử làm giảm chi phí thực hiện thủ tục hải quan cho DN.

Đặc biệt, các kết quả khảo sát liên quan tới cán bộ công chức Hải quan đã có sự cải thiện rất tích cực. Cụ thể:

- Về mức độ am hiểu chuyên môn nghiệp vụ: doanh nghiệp đánh giá cao sự am hiểu chuyên môn nghiệp vụ của công chức Hải quan ở tất cả các thủ tục, ví dụ như: Thủ tục thông quan, khâu Kiểm tra hồ sơ có tới 70% DN đánh giá khá và tốt trong khi tỷ lệ này năm 2015 là 60%; Thủ tục quản lý thuế, khâu Hoàn thuế không thu thuế có tới 54% DN đánh giá khá tốt so với tỷ lệ này năm 2015 là 44%.

- Tương tự Kỹ năng giải quyết công việc cũng được đánh giá cao so với năm 2015. Có tới 62% doanh nghiệp đánh giá khá và tốt cho kỹ năng giải quyết công việc của công chức Hải quan ở cả Thủ tục kiểm tra thực tế hàng hóa và Thủ tục nộp thuế so với năm 2015 lần lượt là 54%, 49%.

- Một điều rất đáng chú ý đó là, các chỉ số liên quan đến chi phí ngoài quy định có sự cải thiện vượt bậc. Chỉ có 18% doanh nghiệp tham gia trả lời cho biết phải trả chi phí ngoài quy định so với tỷ lệ này trong cuộc khảo sát 2015 là 28%. Có tới 56% doanh nghiệp tham gia trả lời cho biết không phải trả phí ngoài quy định trong khi tỷ lệ này của 2015 chỉ là 37%.

- Tỷ lệ doanh nghiệp bị phân biệt đối xử khi không chi trả chi phí không chính thức cũng có sự thay đổi, năm 2018 chỉ còn 15% so với năm 2015 là 31%.