Ngày 17/9/2019, tại Hà Nội, Ủy ban Về các vấn đề xã hội phối hợp với Cơ quan Liên Hợp Quốc về Bình đẳng giới và Trao quyền cho phụ nữ tại Việt Nam tổ chức Hội thảo chia sẻ thông tin về ngân sách có trách nhiệm giới, hướng đến việc thực hiện nguyên tắc bình đẳng giới trong Luật Ngân sách nhà nước.

Tham dự Hội thảo có đại diện Thường trực Hội đồng Dân tộc, Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội; đại diện Bộ Tài chính, Ủy ban Dân tộc, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Lao động -Thương binh và Xã hội, đại diện Đoàn đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân một số tỉnh, thành phố; Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam; các chuyên gia, nhà khoa học, nhà nghiên cứu về lĩnh vực giới. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Lê Thị Nguyệt chủ trì Hội thảo.

Hội thảo được tổ chức nhằm cung cấp, trao đổi thông tin về khung luật pháp của Việt Nam trong việc thúc đẩy, thực hiện ngân sách có trách nhiệm giới. Đồng thời, tiến hành đánh giá việc bảo đảm nguyên tắc bình đẳng giới trong quy trình ngân sách; thực hiện quy định về  bảo đảm trách nhiệm giới trong ngân sách và trao đổi kinh nghiệm của thế giới về vấn đề này. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Lê Thị Nguyệt hi vọng hội thảo sẽ có nhiều ý kiến góp ý gợi mở về những giải pháp khả thi hơn để đạt tới mục tiêu bình đẳng trong tiếp cận, kiểm soát, thụ hưởng các nguồn lực của đất nước nói chung và ngân sách nhà nước nói riêng.

Phát biểu tại hội thảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Lê Thị Nguyệt nêu rõ, Luật Bình đẳng giới được Quốc hội thông qua năm 2006 đã đặt ra các nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới, trong đó có lồng ghép bình đẳng giới trong xây dựng, thực thi chính sách và pháp luật. Bà Lê Thị Nguyệt nêu rõ, Luật Ngân sách nhà nước sửa đổi được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XIII, và có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2017. Đây là khung pháp lý quan trọng về quản lý ngân sách nhà nước. Quan điểm việc lồng ghép bình đẳng giới vào quá trình xây dựng dự án Luật này là tiền đề quan trọng để đạt tới mục tiêu bình đẳng trong tiếp cận và kiểm soát các nguồn lực của đất nước, trong Luật đã có quy định nguyên tắc bảo đảm ưu tiên bố trí ngân sách để thực hiện các mục tiêu bình đẳng giới và căn cứ lập dự toán ngân sách nhà nước hàng năm về bình đẳng giới.

Phát biểu tại Hội thảo, đại diện Cơ quan Liên hợp quốc về Bình đẳng giới và Trao quyền cho phụ nữ tại Việt Nam (UN Women), bà Elisa Fernandez cho biết, ngân sách có trách nhiệm giới là một trong những mục tiêu và chỉ tiêu quan trọng của Mục tiêu phát triển bền vững số 5 về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ của Chương trình nghị sự 2030. Các kinh nghiệm quốc tế cho thấy, thực hiện ngân sách có trách nhiệm giới được xem là giải pháp toàn diện và bền vững để giải quyết các vấn đề bất bình đẳng giới. Hiện UN Women đã hỗ trợ kỹ thuật cho hơn 80 quốc gia trên thế giới về ngân sách có trách nhiệm giới.

Các đại biểu tham dự hội thảo cho rằng, trong thời gian qua, phong trào bình đẳng giới, đấu tranh phòng chống bạo lực gia đình phát triển, thu được kết quả tốt. Nữ giới Việt Nam có tổ chức chính trị riêng, tỷ lệ nữ ĐBQH ngày càng tăng. Tỷ lệ nữ giới tham gia lao động chiếm 48,4% lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên. Tuy nhiên, chênh lệch thu nhập giữa nam và nữ cùng một vị trí công việc vẫn tồn tại. Thu nhập bình quân của lao động nữ luôn thấp hơn nam giới. Tỷ lệ nữ giới làm công tác quản lý, lãnh đạo tuy đã được cải thiện nhưng còn thấp so với vị trí quản lý lãnh đạo nói chung, cũng như so với sự gia tăng của lực lượng lao động nữ nói riêng. Trong gia đình vẫn còn tư tưởng trọng nam khinh nữ, phụ nữ vẫn phải làm những công việc nội trợ là chính.

Đánh giá về triển khai quy định của Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015, một số ý kiến nhấn mạnh, ngân sách chi cho mục tiêu bảo đảm bình đẳng giới không phải tạo dòng ngân sách riêng cho phụ nữ, hoặc chỉ tăng chi tiêu cho các chương trình phụ nữ. Bố trí ngân sách cần bảo đảm thực hiện một cách có hiệu quả, góp phần thúc đẩy bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ. Từ góc nhìn này, các chuyên gia tham dự hội thảo chỉ rõ, dù bố trí ngân sách cho các chương trình mục tiêu quốc gia hay một số chính sách an sinh xã hội đã chú ý bảo đảm cho thực hiện mục tiêu bình đẳng giới, song khi triển khai vẫn chưa thực sự bám sát mục tiêu này, có nhiều hoạt động còn thể hiện bất bình đẳng giới.

 Do vậy, trong thời gian tới, cần thực hiện nghiêm túc việc phân tích, nhận diện về bình đẳng giới trong quá trình xây dựng dự toán ngân sách hàng năm nói riêng, cũng như các chính sách quản lý nhà nước nói chung.

Tại hội thảo, các đại biểu cũng chỉ ra rằng việc lập ngân sách có trách nhiệm giới nhằm thay đổi cơ cấu phân bổ ngân sách và chính sách để nguồn lực xã hội được sử dụng theo hướng thúc đẩy bình đẳng giới; xem xét tác động kinh tế và xã hội của ngân sách đối với phụ nữ và nam giới để điều chỉnh việc phân bổ một cách phù hợp.

Từ góc độ giới, Luật Ngân sách Nhà nước đã cụ thể hóa việc thực hiện mục tiêu bình đẳng giới là: Một trong các nguyên tắc quản lý ngân sách nhà nước; Một trong các căn cứ lập dự toán ngân sách Nhà nước hàng năm (khoản 5, điều 8 và khoản 1, điều 41). Được sự hỗ trợ kỹ thuật của UN Women, Ban Kinh tế - Ngân sách Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã phối hợp với Ban Vì sự tiến bộ phụ nữ và Bình đẳng giới xây dựng và ra mắt cuốn Ngân sách có trách nhiệm giới trong hoạt động thẩm tra, giám sát thực hiện ngân sách của Hội đồng nhân dân; ký Kế hoạch phối hợp với các đơn vị thực hiện thí điểm ngân sách giới trong ngành/lĩnh vực từ 2019 đến 2021.

Tuy nhiên, việc thúc đẩy ngân sách có trách nhiệm giới vẫn còn những thách thức, cụ thể: Định kiến giới, tư tưởng trọng nam khinh nữ đã tồn tại lâu đời trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đặc biệt tại các vùng, các dân tộc theo chế độ phụ hệ tư tưởng này càng nặng nề; Lãnh đạo, chính quyền địa phương, cán bộ lập kế hoạch nhiều tỉnh vùng dân tộc thiểu số chưa quan tâm đến công tác bình đẳng giới; Chưa hiểu về ngân sách có trách nhiệm giới, đặc biệt là quy định bình đẳng giới trong Luật ngân sách; Không có hướng dẫn để thực hiện quy định về bình đẳng giới trong Luật ngân sách; Kinh phí bố trí cho hoạt động bình đẳng giới rất hạn hẹp, đặc biệt là kinh phí cho lồng ghép giới

Ở các địa phương cũng tồn tại một số thách thức như: Không có số liệu thông tin tách biệt giới sẵn có; Trung ương không yêu cầu tách biệt giới trong quá trình xây dựng kế hoạch; phụ thuộc vào nhận thức và năng lực của cán bộ địa phương; Nhận thức và năng lực lập kế hoạch tổ chức thực hiện của cán bộ xã trong thúc đẩy ngân sách có trách nhiệm giới còn hạn chế.

Trên cơ sở nhận thức được một số hạn chế trong công tác này, các đại biểu đề nghị cần tiếp tục nâng cao năng lực về lồng ghép giới và ngân sách có trách nhiệm giới; xây dựng bảng biểu cụ thể nhằm hỗ trợ cho việc xây dựng kế hoạch thực hiện ngân sách có trách nhiệm giới; xây dựng hướng dẫn chi tiết và thực hiện tiêu chí tự đánh giá phân loại ngân sách theo mức độ thúc đẩy bình đẳng giới.

Một trong những giải pháp cho những thách thức này là lồng ghép giới và quy trình xây dựng kế hoạch, lập dự toán ngân sách, thực hiện và kiểm toán ngân sách của Chính phủ, hay còn gọi là “ngân sách có trách nhiệm giới”. Đây là công cụ giải trình trách nhiệm chính để theo dõi và hỗ trợ thực hiện các cam kết về bình đẳng giới của Chính phủ.