Từ ngày 14/1/2025, theo Nghị quyết 174/2024/QH15, hàng hóa nhập khẩu dưới 1 triệu đồng không còn được miễn thuế giá trị gia tăng (GTGT). Chính sách này nhằm siết chặt quản lý thuế trong thương mại điện tử và tạo môi trường kinh doanh công bằng hơn. Với quy định mới, giá hàng nhập khẩu giá rẻ sẽ tăng, tác động trực tiếp đến những ai thường xuyên mua sắm trên các nền tảng như Shopee, TikTok, Lazada…?

PV đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Phạm Thế Anh, Trưởng Khoa kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU), Kinh tế trưởng Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS) và Luật sư Hoàng Văn Hà - Công ty Luật ARC Hà Nội liên quan đến vấn đề này.

Thưa PGS. TS Phạm Thế Anh, việc chấm dứt miễn thuế GTGT với hàng nhập khẩu giá trị thấp sẽ ảnh hưởng ra sao đến sức mua của người tiêu dùng?

PGS.TS Phạm Thế Anh: Việc áp thuế GTGT lên hàng nhập khẩu giá trị thấp chắc chắn sẽ khiến giá bán tăng. Khi đó, người tiêu dùng phải trả nhiều hơn trong khi nhà cung cấp có thể phải giảm lợi nhuận để giữ chân khách hàng.

Tác động của chính sách này không chỉ dừng ở việc giá hàng hóa tăng mà còn ảnh hưởng đến thói quen mua sắm, đặc biệt là với những ai thường xuyên đặt hàng từ nước ngoài qua các nền tảng thương mại điện tử.

Chính sách này có tác động như thế nào đến thị trường thương mại điện tử và doanh nghiệp kinh doanh trực tuyến?

PGS.TS Phạm Thế Anh: Chính sách áp thuế GTGT lên hàng nhập khẩu giá trị thấp sẽ tác động trực tiếp đến thị trường thương mại điện tử và các doanh nghiệp kinh doanh trực tuyến.

Trước đây, hàng nhập khẩu giá rẻ được miễn thuế, trong khi hàng sản xuất trong nước dù nhỏ lẻ vẫn phải chịu thuế VAT. Điều này tạo ra sự bất bình đẳng giữa doanh nghiệp nội địa và nhà bán hàng quốc tế. Khi thuế được áp dụng đồng bộ, môi trường kinh doanh sẽ công bằng hơn, giúp doanh nghiệp trong nước có cơ hội cạnh tranh sòng phẳng với hàng nhập khẩu.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp kinh doanh trực tuyến, đặc biệt là sàn thương mại điện tử như Shopee, TikTok, Lazada, sẽ phải điều chỉnh chính sách giá cả và vận hành để thích ứng với thay đổi này.   

Các sàn thương mại điện tử như Shopee, TikTok, Lazada,… có trách nhiệm gì trong việc đảm bảo người tiêu dùng không bị thu sai thuế hoặc chịu phí phát sinh bất hợp lý, thưa luật sư Hoàng Văn Hà?

Luật sư Hoàng Văn Hà: Theo Nghị định 85/2021/NĐ-CP, các sàn TMĐT như Shopee, TikTok, Lazada phải: Minh bạch thông tin về thuế và các khoản phí liên quan; Kiểm soát các nhà bán hàng để đảm bảo không thu sai thuế hoặc áp phí bất hợp lý; Hỗ trợ người tiêu dùng khi phát sinh tranh chấp liên quan đến thuế, phí.

Nếu sàn TMĐT không thực hiện đúng trách nhiệm, họ có thể bị xử phạt theo quy định về quản lý thương mại điện tử.

Theo PGS. TS Phạm Thế Anh, liệu người tiêu dùng có thực sự chuyển sang sử dụng hàng trong nước hay họ sẽ tìm cách mua hàng quốc tế qua đường xách tay, nhóm mua chung để lách luật? Và điều này ảnh hưởng thế nào đến nền kinh tế?

PGS.TS Phạm Thế Anh: Chính sách này không nhằm làm khó người tiêu dùng mà là để tạo ra một môi trường kinh doanh công bằng giữa doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Trước đây, hàng nhập khẩu giá trị nhỏ được miễn thuế trong khi hàng sản xuất trong nước vẫn phải chịu thuế VAT. Điều này khiến doanh nghiệp nội địa gặp bất lợi. Khi thuế được áp dụng đồng đều, giá hàng nhập khẩu sẽ tăng lên, người tiêu dùng sẽ cân nhắc lựa chọn sản phẩm có mức giá hợp lý hơn. Nếu hàng nội địa có chất lượng tương đương và giá cả cạnh tranh, chắc chắn người tiêu dùng sẽ ưu tiên mua sắm trong nước.

Tuy nhiên, vẫn có khả năng một số người sẽ tìm cách lách luật qua hình thức xách tay, nhóm mua chung. Điều này đặt ra bài toán về việc kiểm soát và thực thi chính sách thuế một cách chặt chẽ để tránh thất thu ngân sách và đảm bảo công bằng trong kinh doanh. Về lâu dài, chính sách này sẽ tạo động lực cho doanh nghiệp nội địa phát triển, nâng cao khả năng cạnh tranh và thúc đẩy nền kinh tế trong nước.

Chính sách này có thể khiến một số cá nhân tìm cách lách luật bằng cách chia nhỏ đơn hàng hoặc sử dụng hình thức mua chung hay hàng xách tay. Nếu bị phát hiện, họ có thể bị xử lý ra sao theo quy định pháp luật?

Luật sư Hoàng Văn Hà: Việc chia nhỏ đơn hàng để né thuế có thể bị xem là hành vi gian lận thương mại, vi phạm quy định tại Nghị định 128/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan. Hình thức xử lý: Phạt tiền từ 10 - 30 triệu đồng tùy mức độ vi phạm. Nếu vi phạm nghiêm trọng, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 188 Bộ luật Hình sự 2015 về tội buôn lậu.

Với những cá nhân mua hàng từ nước ngoài thông qua hình thức xách tay hoặc đặt hàng qua trung gian số lượng nhỏ để sử dụng cá nhân: Không bị coi là vi phạm pháp luật nếu hàng hóa được phép lưu hành. Nhập hàng số lượng lớn nhưng không khai báo thuế: Có thể bị xử phạt theo Điều 188 Bộ luật Hình sự nếu giá trị hàng vi phạm lớn. Hải quan thường xuyên kiểm tra các lô hàng xách tay để phát hiện hành vi trốn thuế.

Người tiêu dùng có quyền khiếu nại nếu giá sản phẩm bị đẩy lên quá mức do doanh nghiệp lợi dụng chính sách này không? Nếu có, quy trình khiếu nại thế nào, thưa luật sư?

Luật sư Hoàng Văn Hà: Nếu doanh nghiệp lợi dụng chính sách thuế để tăng giá quá mức hoặc đưa ra các khoản phí vô lý, người tiêu dùng có quyền khiếu nại theo Điều 8 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Quy trình khiếu nại bao gồm: Khiếu nại trực tiếp với doanh nghiệp bán hàng; Nếu không được giải quyết thỏa đáng, gửi đơn khiếu nại đến Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng hoặc Cục Quản lý cạnh tranh & Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương). Hoặc có thể khởi kiện ra Tòa án nếu doanh nghiệp có hành vi vi phạm nghiêm trọng.

Xin cảm ơn PGS. TS Phạm Thế Anh và Luật sư Hoàng Văn Hà!