Trên cơ sở những kết quả chính được trình bày trong Báo cáo Quốc gia Thị trường Lao động ở Việt Nam, tọa đàm sẽ tạo nền tảng cho các thảo luận sâu hơn về các vấn đề liên quan.

Đây là số thứ sáu trong chuỗi Báo cáo Quốc gia Việt Nam tiếp nối các báo cáo trước đây về môi trường, già hóa dân số, số hóa, hệ quả chiến tranh, và về phụ nữ

được thực hiện với sự hợp tác rất thành công giữa Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQGHN), Đại học Justus Liebig Giessen (CHLB Đức) và Tổ chức Hanns Seidel Stiftung (CHLB Đức).

Mục tiêu của báo cáo lần này là nhằm “Mang lại cái nhìn ban đầu về cấu trúc cơ bản và các vấn đề của thị trường lao động Việt Nam”. Lý do là bởi “không thể phủ nhận rằng thị trường lao động, tương ứng với nguồn nhân lực có vai trò vô cùng quan trọng đối với tương lai của Việt Nam”.

PGS. TS. Đào Thanh Trường, Phó Hiệu trưởng, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội phát biểu khai mạc Tọa đàm: Một trong những vấn đề căn bản trong quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là sự hình thành một thị trường lao động dựa trên cung – cầu có sự quản lý và điều tiết của nhà nước. Cùng với sự hình thành và phát triển của thị trường lao động, các vấn đề liên quan đến chất lượng nguồn nhân lực, năng suất lao động và quản lý quan hệ lao động cũng được đặt ra, đòi hỏi một đánh giá toàn diện để từ đó có những giải pháp phù hợp để phát huy nguồn lực quý giá này.  

Báo cáo Quốc gia – “Thị trường Lao động ở Việt Nam” mà chúng ta tham dự công bố ngày hôm nay là câu trả lời của chúng tôi cho vấn đề này, với tư cách là một trong những đơn vị nghiên cứu hàng đầu về khoa học xã hội và nhân văn. Công trình nghiên cứu được thực hiện bởi sự hợp tác ba bên giữa Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQGHN với Trường Đại học Justus-Liebig Universitat, Giessen, CHLB Đức và Tổ chức Hanns Seidel Foundation tại Việt Nam. Sự hợp tác này nằm trong khuôn khổ mối quan hệ hữu nghị và thân thiện giữa Việt Nam và CHLB Đức với mong muốn phát triển tri thức và sự hiểu biết về Việt Nam về một loạt các vấn đề thu hút sự quan tâm của cộng đồng quốc tế.

Sau phần mở đầu với phát biểu của đại diện Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQGHN) và Tổ chức Hans Seidel Stiftung, TS. Detlef Briesen - Đồng Chủ biên của Báo cáo - đã trình bày những kết quả nổi bật trong các nghiên cứu được tập hợp trong ấn phẩm.

“Báo cáo Quốc gia về Việt Nam 2023: Thị trường Lao động ở Việt Nam” được chia thành nhiều phần. Phần thứ nhất cung cấp thông tin cơ bản về thị trường lao động ở Việt Nam (tác giả Đặng Hoàng Linh) và giới thiệu khung pháp lý trong nước và quốc tế (tác giả Ngô Minh Hương).

Phần thứ hai thảo luận chi tiết hơn về thị trường lao động chính thức (tác giả Lê Thị Thanh Hà) và phi chính thức (tác giả Trịnh Thu Nga) trong nước, việc làm ở khu vực nông thôn và di cư lao động đến các thành phố và trung tâm công nghiệp (tác giả Nguyễn Thị Phương Mai), và về phụ nữ cùng những cơ hội và khó khăn trong thế giới lao động (các tác giả Vũ Thị Minh Thắng và Nguyễn Thị Thúy Hằng).

Phần thứ ba của báo cáo tập trung vào những thách thức mới của đất nước, bao gồm: những cải cách cần thiết trong giáo dục nghề nghiệp và đào tạo tại doanh nghiệp (tác giả Phùng Lệ Khánh) và sự cần thiết phải đổi mới giáo dục tại các trường đại học của đất nước (tác giả Lại Quốc Khánh). Hai bài viết khác xem xét sự cân bằng giữa di cư lao động, giữa chảy máu chất xám, khởi nghiệp kinh doanh của người Việt Nam trở về quê hương và vai trò quan trọng của kiều hối từ lao động nước ngoài (tác giả Nguyễn Tuấn Anh) với vai trò, nhận thức của lực lượng lao động nước ngoài ở Việt Nam (tác giả Detlef Briesen).

Phần thứ tư của báo cáo cung cấp thông tin tổng quát hơn (các tác giả Nguyễn Thị Thùy Trang và Lưu Thị Thùy Hương), với ấn phẩm này là về thị trường lao động ở Việt Nam liên quan đến luật, chính sách và nghiên cứu về lao động. Vì đôi khi các tác giả sử dụng từ vựng kỹ thuật, tác giả Lương Thị Hân đã tóm tắt trong bài viết của mình (khái niệm và thuật ngữ) những thuật ngữ quan trọng nhất cùng một số lý giải.

Phiên thảo luận của cuộc Tọa đàm có sự tham gia của các nhà khoa học và đại diện các cơ quan, tổ chức gắn liền với lao động Việt Nam như Viện Khoa học Lao động và Xã hội, Chương trình Cải cách Giáo dục Nghề nghiệp ở Việt Nam, từ các trường đại học như Đại học Cologne, Học viện Ngoại giao Việt Nam….

Bình luận về nội dung báo cáo mà đồng chủ biên đã chia sẻ, các ý kiến đã trao đổi sâu hơn về các vấn đề liên quan, trong đó nổi bật là vấn đề về chính thức hóa việc làm phi chính thức, thách thức thoát bẫy thu nhập trung bình, nâng cao chất lượng nguồn lao động thông qua đào tạo, xác định chính xác tổng cầu việc làm, …. Đáng chú ý, khi trao đổi về vấn đề việc làm phi chính thức, TS. Darjusch cho rằng “Hiện nay, với những đặc điểm của nền kinh tế số, sự tham gia thị trường lao động của giới trẻ, mặc dù có thể được phân loại vào khu vực phi chính thức nhưng lại hoàn toàn mang lại giá trị cao, năng suất cao nên mặc định là lao động phi chính thức là năng suất thấp  không còn phù hợp nữa.” Tọa đàm cũng nhận được rất nhiều câu hỏi từ những người tham dự về việc làm của thế hệ trẻ (gen Z), các ưu tiên của các nhà tuyển dụng, các xu hướng mới nổi của thị trường lao động, …

Kết luận buổi Tọa đàm, GS.TS. Nguyễn Tuấn Anh – Chủ trì hội thảo - đã tổng kết những chia sẻ của các diễn giả và cảm ơn các ý kiến đóng góp, trao đổi, và nhấn mạnh việc lựa chọn đề tài và nghiên cứu phù hợp trong bối cảnh hiện nay. Thay mặt nhóm tác giả, TS. Detlef chia sẻ: “Mục tiêu của báo cáo lần này không phải là đưa ra một giải pháp ngay lập tức cho các vấn đề của thị trường lao động ở Việt Nam mà để tạo ra một cơ sở cho những sự thảo luận sâu rộng hơn về chủ đề này”.

Nói về Báo cáo Quốc gia lần này, ông Michael Siegner, Trưởng đại diện Quỹ Hanns Seidel Stiftung tại Việt Nam phát biểu: “Nội dung trong báo cáo này khám phá sự pha trộn độc đáo giữa truyền thống và hiện đại, đặc trưng của thị trường lao động Việt Nam, đồng thời cung cấp những hiểu biết sâu sắc cho các nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp và nhà nghiên cứu”./.