Năm 2019, tình hình hoạt động của tội phạm mua bán người ở Nghệ An mặc dù được kìm giữ nhưng có nơi, có lúc còn tiềm ẩn phức tạp.

Về thủ đoạn phạm tội, các đối tượng thường sử dụng chiêu bài tuyển công nhân vào công ty làm việc, tuyển nhân viên bán hàng, tuyển lao động nữ đi làm thuê hoặc rủ đi buôn bán với mức thù lao cao, công việc nhàn hạ để lừa phỉnh phụ nữ, trẻ em đem bán ra nước ngoài. Một số đối tượng phạm tội là phụ nữ ở địa phương trước đây là nạn nhân của tội phạm mua bán người, hoặc tự nguyện bỏ đi lấy chồng , làm gái mại dâm ở Trung Quốc quay về địa phương sử dụng thủ đoạn lừa gạt những phụ nữ, trẻ em quen biết bán sang Trung Quốc làm vợ hoặc hoạt động mại dâm. Còn có tình trạng thông qua mạng xã hội (zalo, facebook) để tìm cách lôi kéo, lừa phỉnh phụ nữ đem đi bán. Đáng chú ý, cuối năm 2018 đã phát hiện thủ đoạn dụ dỗ, lôi kéo phụ nữ đang có thai từ tháng thứ 6 đến tháng thứ 8 ở các vùng miền núi, dân tộc đưa sang Trung Quốc sinh con rồi bán lại cho người Trung Quốc (cơ quan chức năng đã phát hiện 25 trường hợp tại huyện Kỳ Sơn; sau thời gian đấu tranh ngăn chặn quyết liệt, từ đầu năm 2019 đến nay chỉ phát hiện thêm 01 vụ).

Địa bàn tội phạm mua bán người thường hoạt động là các vùng nông thôn, miền núi rẻo cao thuộc địa bàn các huyện Quế Phong, Kỳ Sơn, Tương Dương, Con Cuông, Quỳ Châu, Thanh Chương…, đây là những nơi có trình độ dân trí thấp, người dân cả tin, kinh tế khó khăn, nhiều ng­ười thiếu việc làm. Đa số người bị bán đều bị ép làm vợ, hoạt động mại dâm hoặc làm các công việc nặng nhọc tại Trung Quốc...

Nạn nhân của tội phạm mua bán người chủ yếu là trẻ em và phụ nữ từ 14 đến 30 tuổi hoặc những phụ nữ "quá lứa lỡ thì", có hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn, đua đòi ăn chơi; một số em gái mới lớn có tư­ tư­ởng thoát ly công việc lao động nông nghiệp tại địa phư­ơng, mong muốn tìm kiếm việc làm nhàn hạ, có thu nhập cao hơn... Trong năm 2019, qua công tác điều tra, xử lý tội phạm, cơ quan Công an đã làm rõ 22 nạn nhân là phụ nữ, trẻ em gái bị mua bán; nhiều nạn nhân không trốn về được đều tìm cách liên lạc với gia đình với mong muốn được giải cứu.

Trước tình hình phức tạp của tội phạm mua bán người trên địa bàn Nghệ An, UBND tỉnh đã chỉ đạo các sở, ban, ngành, đoàn thể, chính quyền địa phương tăng cường công tác tuyên truyền về phòng, chống mua bán người, mua bán bào thai với nhiều hình thức, nội dung đa dạng, phong phú, như:  Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tổ chức truyền thông và tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ làm công tác phòng, chống mua bán người tại 10 huyện trọng điểm, phức tạp về tội phạm này.

Lực lượng công an đến từng nhà, từng bản tổ chức tuyên truyền

về phòng chống tội phạm mua bán người.

Công an tỉnh phối hợp tổ chức “Vòng tay thái bình”, Hội Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Nghệ An tổ chức 02 buổi truyền thông về phòng chống mua bán người tại trường THPT Nghi Lộc 2 và trường THPT Cửa Lò 2; phối hợp với Hội LHPN tỉnh, Hội LHPN huyện Quỳ Châu tổ chức tập huấn Luật phòng chống mua bán người và tổ chức đối thoại chính sách phòng, chống mua bán người và di cư tự do tại địa bàn các xã trọng điểm, phức tạp về mua bán người thu hút hàng trăm lượt người tham gia. Phòng Tham mưu Công an tỉnh, Công an các huyện Kỳ Sơn, Tương Dương, Con Cuông,…cũng đã tổ chức nhiều buổi tuyên truyền tại các địa bàn trọng điểm về mua bán người…

Hội LHPN tỉnh xây dựng các mô hình “Hỗ trợ cộng đồng phòng, chống mua bán người” tại các địa bàn trọng điểm, trong đó có nhiều mô hình hoạt động hiệu quả, điển hình như tại xã Tam Quang, Nga My (Tương Dương), Quang Phong (Quế Phong)….

Trước thực trạng một số phụ nữ có thai bị lôi kéo, dụ dỗ sang Trung Quốc sinh con để bán, Công an tỉnh đã chủ động phối hợp Truyền hình VTV1, ANTV, Báo Nghệ An, Đài PT - TH tỉnh phối hợp cấp ủy, chính quyền các huyện Kỳ Sơn, Tương Dương tổ chức đồng loạt các hoạt động truyền thông, biên tập, phát sóng các phim tài liệu, phóng sự tuyên truyền phòng, chống tình trạng “mua bán người, mua bán bào thai”. Chỉ đạo Công an cấp huyện tổ chức rà soát tình hình “mua bán người, mua bán bào thai” trên địa bàn quản lý; lập danh sách các trường hợp có nguy cơ cao trở thành nạn nhân và tiến hành tuyên truyền trực tiếp, cá biệt; yêu cầu ký cam kết không tham gia hoạt động “mua bán người, mua bán bào thai”; bố trí hòm thư tố giác, công bố số điện thoại đường dây nóng đến các thôn, bản, xóm, làng để tiếp nhận các nguồn tin liên quan đến tội phạm nói chung và tội phạm mua bán người, “mua bán bào thai”… Nhờ đó, từ đầu năm 2019 đến nay đã kìm giữ được tình hình, chỉ phát hiện thêm 01 trường hợp.

Về kết quả công tác đấu tranh với tội phạm mua bán người, chỉ tính riêng từ đầu năm 2019 đến tháng 5/2020, Công an tỉnh Nghệ An đã triển khai đồng bộ, quyết liệt các biện pháp công tác, mở 01 đợt cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm mua bán người. Kết quả, đã phát hiện, bắt giữ 18 vụ, 30 đối tượng phạm tội mua bán người, mua bán trẻ em có liên quan đến 22 nạn nhân (gồm 17 vụ nạn nhân đã bị mua bán từ các năm trước năm 2018, chỉ có 01 vụ trực tiếp xảy ra trong năm 2019), tổ chức lực lượng giải cứu và hỗ trợ kinh phí đưa 15 nạn nhân về địa phương , giúp đỡ họ ổn định cuộc sống. Ngoài ra, đối với một số vụ liên quan đến mua bán bào thai, do còn vướng mắc về pháp luật không thể xử lý về hành vi mua bán người, mua bán trẻ em, Công an tỉnh đã tiến hành khởi tố 02 vụ, 05 bị can về tội “tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài”.

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong điều tra, trấn áp, song công tác tấn công tội phạm mua bán người trên địa bàn tỉnh Nghệ An vẫn còn một số khó khăn, vướng mắc, đó là: Các nạn nhân mà loại tội phạm mua bán người hướng tới chủ yếu là phụ nữ, trẻ em nghèo, nhận thức hạn chế, có hoàn cảnh kinh tế khó khăn; trong khi đó công tác tuyên truyền nhìn chung hiệu quả còn thấp, chưa sâu rộng, nhất là ở vùng núi, vùng sâu, vùng xa nên các nạn nhân rất dễ bị các đối tượng phạm tội lôi kéo, dụ dỗ. Một số trường hợp bị hại do mặc cảm nên không khai báo hoặc đang ở nước ngoài. Trong khi đó, phần lớn nạn nhân khi bị các đối tượng lừa gạt, rời khỏi địa phương không báo cho chính quyền, chỉ đến khi gia đình nghi ngờ bị mua bán thì mới báo cho chính quyền nên rất khó truy tìm.

Tội phạm mua bán người thường hình thành các đường dây, tổ chức chặt chẽ, nằm rải rác ở các tỉnh, thành trong cả nước, thậm chí ở nước ngoài với thủ đoạn hoạt động rất tinh vi, xảo quyệt, có nhiều thủ đoạn đối phó với các cơ quan chức năng gây khó khăn cho việc tổ chức bắt giữ, xử lý. Công tác hợp tác quốc tế trong đấu tranh với tội phạm này mặc dù đã được cải thiện nhưng chưa đạt hiệu quả như mong muốn do nhiều nguyên nhân như về thủ tục tư pháp, rào cản ngoại giao, hệ thống pháp luật. Kinh phí hỗ trợ công tác đấu tranh, phòng, chống tội phạm mua bán người và các hoạt động đối ngoại, hợp tác quốc tế còn hạn chế. Các nạn nhân thường có có tâm tý mặc cảm, tự ti, không khai báo với chính quyền địa phương để làm hồ sơ đề nghị hỗ trợ theo quy định pháp luật.

Tỉnh Nghệ An có Trung tâm Công tác xã hội  là đơn vị hoạt động xã hội trực thuộc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội. Trung tâm có chức năng tổ chức thực hiện các hoạt động thuộc lĩnh vực công tác xã hội đối với cá nhân, gia đình, nhóm, cộng đồng về phòng ngừa, can thiệp, phục hồi, phát triển và thực hiện 10 nhiệm vụ theo quyết định của UBND tỉnh trên cơ sở Đề án 32 của Thủ tướng Chính phủ. Để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, ngày 29/5/2014, Trung tâm được tỉnh chọn làm nơi thiết lập đường dây tư vấn 1900565605 (hiện nay là Tổng đài Quốc gia bảo vệ trẻ em (QGBVTE) 111 của tỉnh) với nguyên tắc đảm bảo quyền bí mật riêng tư, tư vấn viên luôn luôn tôn trọng, cởi mở lắng nghe và đáp ứng nhu cầu cần thiết của đối tượng trong khả năng có thể.  

Lực lượng Công an Nghệ An giải cứu các nạn nhân bị lừa bán

Bắt đầu hoạt động từ cuối tháng 5/2014 với số lượng 05 máy, 03 điện thoại viên trực tổng đài, chia làm 3 ca trực 24/24 tại cả  02 cơ sở, cơ sở 1 xã Lưu Sơn, Đô Lương; cơ sở 2 số 16, Trần Tấn, Thành phố Vinh. Các đối tượng có nhu cầu được cung cấp thông tin về pháp luật, thủ tục chính sách bảo trợ xã hội, tham vấn tâm lý, các kỹ năng để giải quyết vấn đề của cá nhân, gia đình, cộng đồng hay cần sự giúp đỡ để  kết nối đến các dịch vụ hỗ trợ.

Hoạt động chính của đường dây tư vấn bao gồm: Tiếp nhận các thông tin của cá nhân, kết nối với tổng đài QGBVTE 111;  Xác minh thông tin, cung cấp thông tin liên quan; Giải đáp thắc mắc về chính sách, pháp luật; Tham vấn, tư vấn; Can thiệp, hỗ trợ  trong trường hợp cần bảo vệ khẩn cấp; Kết nối đến các dịch vụ trợ giúp; Chuyển thông tin đến cơ quan chức năng giải quyết khi có nhu cầu.

Từ khi thiết lập đường dây đến nay, Trung tâm đặc biệt chú trọng việc kết nối, tiếp nhận thông tin từ tổng đài quốc gia BVTE trước đây là đường dây nóng 18001567 nay là 111 và các kênh thông tin khác nhau về bảo vệ trẻ em  nhằm hỗ trợ can thiệp trong các trường hợp trẻ em cần được bảo vệ khẩn cấp như:  trẻ bị xâm hại tình dục, trẻ em bị bạo hành, trẻ em là nạn nhân bị mua bán…

   Từ năm 2015 đến tháng 5/2020, cán bộ phòng thông tin tư vấn đã tiếp nhận và xử lý 166 ca liên quan đến trẻ em bị xâm hại như: trẻ em bị xâm hại tình dục, trẻ em bị bỏ rơi, trẻ em bị buôn bán, bị bạo hành, quyền trẻ em… trong đó có 24 trường hợp xâm hại tình dục trẻ em, một số trường hợp trẻ em là nạn nhân bị mua bán.

Tháng 3/2020 Trung tâm chuyển đổi đầu số đường dây nóng từ 1900 có thu cước phí sang đường dây tư vấn miễn phí cho các khách hàng và các đối tượng yếu thế với đầu số 180059.99.63;  Cán bộ tư vấn, truyền thông đã và đang tích cực hoạt động quảng bá, giới thiệu đầu số này cùng với đầu số đường dây nóng Bảo vệ trẻ em 111 tới người dân ở  huyện, thị trên địa bàn tỉnh. Có thể nói, đường dây nóng 111 là một kênh, phương tiện hữu ích và cần thiết để can thiệp hỗ trợ các đối tượng yếu thế ở Nghệ An, trong đó có hỗ trợ các trường hợp nạn nhân bị mua bán, góp phần quan trọng vào công tác phòng chống tội phạm mua, bán người trên địa bàn tỉnh./.