Nhằm thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em vào các vấn đề về trẻ em, Điều 8 Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 2004 nêu rõ: Trẻ em được bày tỏ ý kiến, nguyện vọng của mình về những vấn đề có liên quan. Luật Trẻ em 2016 dành riêng một chương để quy định rõ hơn, đầy đủ hơn, cụ thể hơn về nội dung quyền tham gia và các giải pháp, trách nhiệm bảo đảm thực hiện quyền tham gia của trẻ em. Việc quy định cụ thể các biện pháp, mô hình, trách nhiệm thực hiện các quyền tham gia của trẻ em thành một chương riêng để thể chế hóa chế định “trẻ em được tham gia vào các vấn đề về trẻ em” trong Hiến pháp năm 2013.

Tại Quảng Ninh, những năm gần đây, địa phương không chỉ nỗ lực bảo vệ và chăm sóc trẻ em mà còn tích cực tạo điều kiện tốt nhất để trẻ em được thực hiện quyền tham gia thông qua việc tổ chức các hoạt động vì trẻ em.

Trong các hình thức thể hiện hiện quyền tham gia của trẻ em, lớn nhất là việc tổ chức Diễn đàn trẻ em các cấp. Từ năm 2016 đến nay, Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Quảng Ninh đã tổ chức diễn đàn trẻ em cấp tỉnh một cách quy mô, bài bản; tại các huyện, thị xã, thành phố, Diễn đàn được tổ chức định kỳ 2 năm/lần với các chủ đề khác nhau. Qua mỗi kỳ Diễn đàn, trẻ em tỉnh Quảng Ninh được gặp gỡ, giao lưu, giúp cho các em nhận thức đầy đủ về vấn đề liên quan đến trẻ em; các em bày tỏ ý kiến, nguyện vọng của mình về những vấn đề trẻ em quan tâm, vướng mắc tới các cô bác lãnh đạo tỉnh, ngành, địa phương; các em đưa ra các đề xuất sáng kiến để trẻ em được sống trong môi trường thân thiện, an toàn, lành mạnh.

Năm 2019, tại Diễn đàn, đại biểu trẻ em và lãnh đạo các sở, ngành, địa phương đã tham gia giao lưu, đối thoại với chủ đề “Trẻ em với các vấn đề về trẻ em”. 14 câu hỏi của trẻ em đặt ra như: Giải pháp làm giảm tình trạng bạo lực học đường, giảm áp lực học tập và thi cử dề trẻ em có điều kiện được vui chơi cảm thấy thoải mái; có biện pháp nào để cha mẹ yên tâm cho con tham gia sinh hoạt hè trong khi sinh hoạt hè nội dung chưa phong phú, đi lại không an toàn, sợ bị xâm hại; cách nào để ngăn chặn tình trạng trẻ em tảo hôn, trẻ em bị xâm hại tình dục… Các câu hỏi của đại biểu trẻ em đã được các sở, ngành trả lời cụ thể. Với mong muốn của các đại biểu trẻ em là “Hãy dành những gì tốt đẹp nhất cho trẻ em”, trẻ em đã trao 05 thông điệp gửi đến các sở, ngành, địa phương.

Tham gia Diễn đàn, các em ngày càng tỏ ra tự tin và hiểu rõ hơn các quyền của mình cũng như các vấn đề trẻ em có thể gặp phải trong cuộc sống hằng ngày. Các em bày tỏ những vướng mắc của trẻ em trong gia đình, ở trường, ở địa phương; đưa ra các câu hỏi gửi các nhà lãnh đạo, đồng thời chủ động đưa ra các kiến nghị, đề xuất với mong muốn tất cả bạn bè đồng trang lứa của mình sẽ được bảo vệ và chăm sóc tốt hơn. Ý kiến của các em được lãnh đạo tỉnh, các sở, ngành, địa phương lắng nghe, ghi nhận, xem xét đưa vào chương trình, kế hoạch, hoạt động cụ thể để tiếp tục thực hiện tốt hơn công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em, thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em và giải quyết những vấn đề mà trẻ em quan tâm. Bên cạnh Diễn đàn trẻ em các cấp, tỉnh còn tích cực tạo cơ hội cho trẻ em thực hiện quyền tham gia thông qua các mô hình, hoạt động do trẻ em khởi xướng.

Là 1 trong 05 địa phương đầu tiên được Trung ương lựa chọn triển khai thí điểm mô hình Hội đồng trẻ em, Hội đồng trẻ em Quảng Ninh được thành lập từ tháng 01/2018 gồm 30 thành viên từ 09 -15 tuổi được lựa chọn từ những trẻ em tiêu biểu của 14 huyện, thị xã, thành phố trong các lĩnh vực: Học tập, hoạt động đội, công tác xã hội, văn hóa nghệ thuật… Hội đồng Trẻ em tỉnh họp định kỳ 2 lần/năm, các kỳ họp Hội đồng Trẻ em mô phỏng một phiên làm việc của HĐND. Các em tổng hợp ý kiến từ địa phương và cùng nhau thảo luận, đưa ra các đề xuất về các vấn đề liên quan đến trẻ em. Các ý kiến của các em sẽ được tổng hợp để gửi tới các cấp lãnh đạo của tỉnh. Đến thời điểm này, Hội đồng Trẻ em được xem là cầu nối giúp lãnh đạo tỉnh, các cơ quan chuyên môn nắm bắt được tình hình, nguyện vọng và nhu cầu liên quan đến sự phát triển toàn diện của trẻ em; góp phần nâng cao nhận thức của trẻ em cũng như toàn xã hội về Luật Trẻ em, Công ước quốc tế về quyền trẻ em.

Cùng với đó, Câu lạc bộ quyền tham gia của trẻ em, Câu lạc bộ phóng viên nhỏ (duy trì hoạt động 1 lần/tháng) được Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh triển khai duy trì nhiều năm qua. Qua đó, các em được tuyên truyền và trang bị cho trẻ em các kỹ năng, kiến thức và hướng dẫn trẻ em tìm hiểu về những vấn đề cơ bản về trẻ em và quyền trẻ em đã được luật định. Các hoạt động của Đội tuyên truyền viên măng non cũng được Quảng Ninh quan tâm hỗ trợ kinh phí để triển khai thực hiện tại 194 trường THCS trên địa bàn của tỉnh với các hoạt động biên tập, viết tin bài, phát thanh măng non tại trường tuyên truyền về quyền và bổn phận của trẻ em, tin bài về luật pháp, chính sách liên quan đến trẻ em, kỹ năng sống, gương người tốt việc tốt.

Tỉnh Quảng Ninh cũng triển khai các hoạt động do trẻ em khởi xướng như mô hình “Nâng cao nhận thức của học sinh THCS về vấn nạn ấu dâm” tại trường THCS Phong Cốc, thị xã Quảng Yên; mô hình “Bảo tồn và phát huy tác dụng của một số cây thuốc quý hiếm trên địa bàn huyện Ba Chẽ gắn với cảnh quan nhà trường và các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, nghiên cứu khoa học của học sinh” tại trường THCS thị trấn Ba Chẽ và nhân rộng mô hình này tại trường Dân tộc nội trú huyện Ba Chẽ; triển khai mới mô hình “Nhận biết và phòng tránh tệ nạn ma túy cho học sinh THCS” tại trường THCS Nguyễn Đức Cảnh - thị xã Đông Triều.

Đặc biệt, để phát huy quyền tham gia của trẻ, từ năm 2016, tại Kỳ họp cuối năm của HĐND tỉnh đã chọn 50 đoàn viên, thanh niên, học sinh, sinh viên tiêu biểu đại diện cho thanh thiếu niên trong tỉnh tham dự Phiên khai mạc. Hoạt động này chứng tỏ, lãnh đạo các cấp, các ngành, đoàn thể tại địa phương đã hết sức chú trọng và đề cao vai trò của trẻ em cũng như quyền tham gia của trẻ em. Việc làm này còn góp phần giáo dục ý thức công dân, giúp thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về hoạt động của HĐND, về trách nhiệm của những người đại biểu đại diện cho nhân dân.

Để quyền tham gia của trẻ em hiệu quả và thiết thực, các địa phương luôn chủ động để trẻ được tự khởi xướng và thực hiện chương trình, hoạt động, đồng thời, lắng nghe những đề xuất, sáng kiến của trẻ và có hướng thực hiện nhằm giải quyết các nhu cầu của trẻ em, cộng đồng và xã hội. Với quan điểm dành những gì tốt đẹp nhất cho trẻ em, tỉnh Quảng Ninh đã và đang có những bước đi tiên phong trong thực hiện các quyền tham gia của trẻ em./.

Nguyễn Đăng Doanh