Từ tháng 5/2021 đến nay, dịch Covid-19 đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến kinh tế - xã hội nói chung và hoạt động xuất  nhập khẩu của cả nước nói riêng, đặc biệt là tại các địa phương có nhiều khu công nghiệp lớn nhất trong cả nước, như: TP.HCM, Đồng Nai, Bình Dương… Hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp bị đình trệ, việc lưu thông, vận chuyển hàng hóa gặp rất nhiều khó khăn.

Trước bối cảnh đó, Quốc hội, Chính phủ đã ban hành nhiều Nghị quyết (như: Nghị quyết số 30/2021/QH15 ngày 28/7/2021 của Quốc hội khóa XV; Nghị quyết số 86/NQ-CP ngày 06/8/2021 về các giải pháp cấp bách phòng, chống dịch bệnh COVID-19 để thực hiện Nghị quyết số 30/2021/QH15 ngày 28 tháng 7 năm 2021 của Quốc hội khóa XV; Nghị quyết số 105/NQ-CP ngày 09/09/2021 của Chính phủ về hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh trong bối cảnh dịch Covid-19; Nghị quyết số 106/NQ-CP ngày 11/9/2021 của Chính phủ về chính sách thuế đối với hàng hóa nhập khẩu để tài trợ phục vụ phòng, chống dịch Covid-19;…); Thủ tướng Chính phủ cũng ban hành nhiều Chỉ thị, văn bản yêu cầu các Bộ, ngành chỉ đạo xử lý các vấn đề phát sinh để tạo thuận lợi cho hoạt động lưu thông hàng hóa, bên cạnh các giải pháp về tạo thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu (XNK), đẩy nhanh tốc độ thông quan hàng hóa.

Thực hiện chỉ đạo của Lãnh đạo Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan đã tham mưu, đề xuất, chỉ đạo các đơn vị hải quan địa phương thực hiện một số giải pháp để đẩy nhanh tốc độ thông quan hàng hóa, kịp thời hỗ trợ cho các hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, cụ thể:

Đối với nhóm giải pháp tạo thuận lợi về thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát hải quan đối với hàng hóa XNK: Chấp nhận cho doanh nghiệp được nộp chứng từ dưới dạng điện tử (bản scan có xác nhận bằng chữ ký số) thuộc hồ sơ hải quan để thông quan hàng hoá và thành lập các Tổ hỗ trợ, xử lý vướng mắc về thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất nhập khẩu kèm các danh sách cán bộ, số điện thoại từ cấp Tổng cục, Cục Hải quan đến cấp Chi cục làm việc 24/7 để kịp thời tiếp nhận, xử lý các vướng mắc của người khai hải quan đảm bảo hỗ trợ giải quyết thông quan nhanh hàng hoá.

- Cho phép Tổng Công ty Tân cảng Sài Gòn được vận chuyển hàng hóa từ Cảng Cát Lái đến các khu vực cảng biển/cảng cạn trong cùng hệ thống cảng biển của Tổng Công ty trên địa bàn TP.HCM và các tỉnh Bình Dương, Đồng Nai để giải tỏa tình trạng ùn tắc, quá tải tại cảng Cát Lái và hỗ trợ các doanh nghiệp có thể thực hiện thông quan hàng hóa ngay trên địa phương mình mà không phải di chuyển đến TP.HCM để nhận hàng.

 - Hướng dẫn xem xét việc không xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan đối với hành vi vi phạm quy định về thời hạn làm thủ tục hải quan do tình huống bất khả kháng.

- Chấp nhận cho doanh nghiệp được nộp bản scan điện tử Giấy chứng nhận xuất xứ mẫu AK, KV để được hưởng thuế suất ưu đãi đặc biệt theo Hiệp định thương mại tự do với Hàn Quốc.

- Tạm dừng tổ chức kiểm tra thực tế điều kiện hoạt động đại lý làm thủ tục hải quan tại doanh nghiệp, cơ quan hải quan chỉ kiểm tra bộ hồ sơ do doanh nghiệp nộp để thực hiện việc gia hạn hoặc công nhận đủ điều kiện hoạt động đại lý hải quan theo quy định.

- Tạm thời không tiến hành kiểm tra việc bảo quản hàng hoá tại địa điểm bảo quản hàng hóa thuộc các khu vực phong tỏa cho đến khi các khu vực này được dỡ bỏ phong toả.

- Đối với hoạt động kiểm tra sau thông quan (KTSTQ): Tạm dừng tổ chức kiểm tra đánh giá tuân thủ đối với các Doanh nghiệp không có dấu hiệu vi phạm để tạo điều kiện cho Doanh nghiệp tập trung giải quyết khó khăn, duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh, đồng thời không để Doanh nghiệp lợi dụng chủ trương này vi phạm pháp luật, các đơn vị trong toàn ngành tăng cường công tác thu thập thông tin, đánh giá rủi ro để có các biện pháp xử lý kịp thời nhằm đảm bảogiám sát hàng hóa xuất nhập khẩu. Tiếp tục đẩy mạnh công tác thu thập, phân tích thông tin đối với các chuyên đề được giao; mở rộng điều tra, xác minh đối với các vụ việc giả mạo xuất xứ hàng Việt Nam xuất khẩu đi Mỹ, EU, Ấn Độ để xây dựng kế hoạch định hướng KTSTQ; chuẩn bị kỹ kế hoạch kiểm tra khi tình hình dịch bệnh được kiểm soát, đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ được giao năm 2021.

Về nhóm giải pháp hỗ trợ thủ tục xuất khẩu nông sản qua các tỉnh biên giới phía Bắc: Tổng cục Hải quan đã chỉ đạo Cục Hải quan các tỉnh biên giới thực hiện các giải pháp như: Khẩn trương tạo điều kiện và thực hiện thông quan ngay trong ngày đối với hàng hóa xuất khẩu là nông sản đến thời điểm thu hoạch chính vụ nói riêng và nông sản nói chung qua cửa khẩu biên giới; giải quyết ngay các vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện thủ tục hải quan xuất khẩu hàng hóa; Tạo điều kiện cho doanh nghiệp thực hiện các hoạt động đóng gói gia cố bao bì, phân loại hàng hóa dưới sự giám sát của cơ quan hải quan... không làm thay đổi xuất xứ, nguồn gốc; Phối hợp chặt chẽ, thường xuyên trao đổi thông tin với cơ quan kiểm dịch để thực hiện nhanh chóng thủ tục cho doanh nghiệp;

 -Bố trí cán bộ công chức giải quyết thủ tục thông quan và giám sát hàng hóa xuất khẩu là nông sản qua cửa khẩu ngoài giờ hành chính, ngày nghỉ, ngày lễ; ưu tiên, bố trí, sắp xếp các xe đã hoàn thành thủ tục thông quan hàng hóa trước được đi qua cửa khẩu sớm;

Phối hợp với các lực lượng Biên phòng, Công an để điều tiết giao thông cho xe ra vào, không bị ùn tắc, đảm bảo an ninh trật tự, không để xảy ra tình trạng mất ổn định gây ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp;

Thường xuyên trao đổi, nắm bắt thông tin về thủ tục hải quan và chính sách hàng hóa của phía Trung Quốc và tuyên truyền phố biến cho doanh nghiệp;

- Trao đổi thông tin, gửi Công hàm cho phía Trung Quốc tạo điều kiện thuận lợi, ưu tiên thủ tục hải quan đối với hàng nông sản, thủy sản để rút ngắn thời gian thông quan;

- Tuyên truyền để người dân, doanh nghiệp có hoạt động XNK qua địa bàn nắm bắt, hiểu biết đầy đủ các chủ trương, chính sách của phía Trung Quốc để chủ động điều tiết hàng hóa, quyết định loại hình mua bán, lựa chọn cửa khẩu, doanh nghiệp đáp ứng điều kiện tham gia hoạt động XNK để không bị động, bất ngờ, thua thiệt trong hoạt động mua bán, trao đổi hàng hóa qua biên giới.

Về các giải pháp thông quan nhanh đối với hàng hóa nhập khẩu là vật tư thiết bị y tế, thuốc tân dược, vắc xin và sinh phẩm y tế phục vụ phòng chống dịch: Tổng cục Hải quan chỉ đạo, hướng dẫn việc tạo điều kiện thuận lợi, thông quan nhanh các lô hàng vật tư, thiết bị y tế, thuốc tân dược, vắc-xin, sinh phẩm xét nghiệm,…hàng hóa viện trợ, biếu, tặng từ nước ngoài hoặc hàng hóa do các tổ chức, cá nhân trong nước nhập khẩu để ủng hộ, hỗ trợ, tài trợ, biếu tặng cho Chính phủ, Bộ Y tế, Ủy ban Nhân dân các tỉnh, thành phố, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh, thành phố để phục vụ yêu cầu khẩn cấp công tác phòng, chống dịch, điều trị, khám chữa bệnh như:

- Cho phép doanh nghiệp được đưa các lô hàng có yêu cầu bảo quản đặc biệt như thuốc, vắc xin, sinh phẩm…yêu cầu nhiệt độ bảo quản từ 2⁰C-8⁰C về kiểm tra thực tế tại địa điểm bảo quản theo đề nghị của doanh nghiệp;

- Chỉ đạo các Chi cục Hải quan cửa khẩu sân bay quốc tế tạo mọi điều kiện thuận lợi, thông quan nhanh các lô hàng vắc-xin nhập khẩu phục vụ phòng chống dịch hoặc cho giải phóng hàng hoặc đưa về bảo quản đối với các trường hợp chưa đủ hồ sơ hải quan theo quy định (chưa có giấy phép nhập khẩu của Bộ Y tế, tờ khai xác nhận viện trợ của Bộ Tài chính,…).

- Chấp nhận Phiếu kiểm nghiệm thuốc, nguyên liệu làm thuốc có chữ ký điện tử của nhà sản xuất khi thực hiện thủ tục hải quan.

Đối với nhóm giải pháp về chính sách thuế và thu, nộp thuế đối với hàng hóa xuất nhập khẩu: Tổng cục Hải quan đã triển khai đẩy mạnh chương trình ký kết thỏa thuận hợp tác với các ngân hàng thương mại, thực hiện chương trình nộp thuế 24/7. Ngoài ra, tiếp tục triển khai Chương trình nộp thuế điện tử doanh nghiệp nhờ thu, giúp cho doanh nghiệp thường xuyên làm thủ tục xuất nhập khẩu có số lượng lớn tờ khai phải nộp tiền thuế, có đủ khả năng tài chính. Đến nay, Tổng cục Hải quan đã thực hiện ký thỏa thuận và triển khai và triển khai nộp thuế điện tử với 44 ngân hàng phối hợp thu, trong đó có 37 ngân hàng tham gia chương trình nộp thuế điện tử 24/7, 7 ngân hàng tham gia chương trình nộp thuế điện tử doanh nghiệp nhờ thu.

Tổng cục Hải quan đã báo cáo Bộ Tài chính, trình Chính phủ ban hành Nghị quyết số 106/NQ-CP ngày 11/9/2021 của Chính phủ xử lý chung đối với hàng hóa của tổ chức, cá nhân Việt Nam nhập khẩu hoặc đã nhập khẩu để tài trợ cho Chính phủ, Bộ Y tế, Uỷ ban nhân dân các tỉnh, thành phố, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các tỉnh, thành phố phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19, được áp dụng chính sách thuế nhập khẩu, thuế GTGT như hàng hóa nhập khẩu trong trường hợp viện trợ nhân đạo, viện trợ không hoàn lại (thuộc đối tượng không chịu thuế nhập khẩu, thuế GTGT).

Về các giải pháp về tổ chức, điều hành và bố trí nhân lực đảm bảo việc thông quan hàng hóa: Tổng cục Hải quan chỉ đạo các đơn vị trong toàn Ngành xây dựng các phương án sẵn sàng với các giải pháp (về công nghệ thông tin, về hạ tầng, về trang thiết bị phòng chống dịch, về bố trí và đảm bảo an toàn cho lực lượng cán bộ công chức trong tình hình dịch bệnh Covid-19 bùng phát …) nhằm đảm bảo giải quyết thủ tục hải quan đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu, để việc thông quan hàng hoá không bị gián đoạn, không làm đứt gãy chuỗi cung ứng hàng hóa và hỗ trợ tối đa cho doanh nghiệp nhưng vẫn đảm bảo quản lý hải quan, theo đúng tinh thần chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Tài chính.

- Chỉ đạo triển khai thành lập các Tổ hỗ trợ, xử lý vướng mắc về thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất nhập khẩu kèm các danh sách cán bộ, số điện thoại từ cấp Tổng cục, Cục Hải quan đến cấp Chi cục làm việc 24/7 để kịp thời tiếp nhận, xử lý các vướng mắc của người khai hải quan đảm bảo hỗ trợ giải quyết thông quan nhanh hàng hoá, đặc biệt là hàng hóa phục vụ công tác phòng chống dịch Covid-19 như: vật tư, thiết bị y tế, thuốc tân dược, vắc-xin, sinh phẩm xét nghiệm,…

- Chỉ đạo Cục Hải quan các tỉnh, thành phố bố trí đủ số lượng cần thiết cán bộ công chức tại các bộ phận nghiệp vụ có liên quan làm việc trong ngày hành chính, ngày nghỉ, ngày lễ và ngoài giờ hành chính để thực hiện thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát hải quan và các thủ tục quản lý thuế đối với hàng hóa xuất nhập khẩu cho doanh nghiệp đảm bảo hoạt động thông quan liên tục, kịp thời, đúng quy định.

Các đơn vị hải quan địa phương cũng đã triển khai đa dạng các hình thức đảm bảo hỗ trợ doanh nghiệp trong hoạt động xuất nhập khẩu và thông quan hàng hóa, vừa đảm bảo an toàn phòng chống dịch, đặc biệt đối với các khu vực phải thực hiện giãn cách xã hội hoặc cách ly theo quy định phòng chống dịch, cụ thể: (1) Bố trí các bàn tiếp nhận hồ sơ của doanh nghiệp cách biệt với khu vực làm việc của cán bộ, công chức, đồng thời bố trí công chức hướng dẫn, tiếp nhận các chứng từ bản chính của doanh nghiệp, theo dõi, lập phiếu tiếp nhận hồ sơ nhằm quản lý chứng từ bản chính của doanh nghiệp nộp, xuất trình, không để xảy ra tình trạng thất lạc hồ sơ; (2) Tại khu vực tiếp nhận hồ sơ, bố trí màn hình để doanh nghiệp tra cứu công chức tiếp nhận; đồng thời triển khai số điện thoại zalo trả lời doanh nghiệp về thông tin, số điện thoại liên lạc của công chức tiếp nhận hồ sơ để doanh nghiệp thuận tiện trao đổi thông tin khi cần thiết. Quán triệt cán bộ, công chức tăng cường trao đổi, hướng dẫn doanh nghiệp qua điện thoại; (3) Tổ chức để công chức kiểm hóa thông quan, thanh khoản hồ sơ ngay tại hiện trường, hạn chế di chuyển từ địa điểm kiểm tra thực tế về Chi cục; rút ngắn thời gian thông quan hàng hóa; (4) Tăng cường công chức hải quan thực hiện hỗ trợ, hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện thủ tục hải quan; tiếp nhận thông tin phản ánh lỗi tờ khai chưa đủ điều kiện quan qua khu vực giám sát do doanh nghiệp cảng cung cấp để xác định nguyên nhân hướng dẫn kịp thời; (5) Bố trí phòng làm việc riêng (có trang bị đầy đủ các điều kiện phòng dịch) để cán bộ, công chức làm việc với doanh nghiệp nếu cần thiết; (6) Chuẩn bị mặt bằng làm việc, các điều kiện sẵn sàng kết nối hệ thống để triển khai ngay phương án dự phòng, chia tách khu vực làm việc của đội Thủ tục hàng hóa XNK, đảm bảo giãn cách khi có chỉ đạo của cấp trên; (7) Đẩy nhanh công tác soi chiếu hàng hóa. Chi cục Hải quan phối hợp, làm việc trực tiếp với các doanh nghiệp kinh doanh cảng về thống nhất thực hiện phối hợp soi chiếu để theo dõi, cập nhật kịp thời các cont đã/chưa soi chiếu để đôn đốc, cũng như cập nhật kết quả soi chiếu để theo dõi nhằm đảm bảo thời gian thông quan hàng hóa cho doanh nghiệp theo quy định...

Về các giải pháp xây dựng chủ trương, chính sách hỗ trợ cho các hoạt động XNK trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19:  Tổng cục Hải quan đã tổng hợp đề xuất sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hải quan, trong đó có đề xuất sửa Điều 47, Điều 61 Luật Hải quan về thời hạn lưu giữ đối với hàng hóa tại cửa hàng miễn thuế và hàng hóa nhập khẩu gửi kho ngoại quan, theo hướng cho phép hàng hóa bán tại cửa hàng miễn thuế, hàng hóa gửi kho ngoại quan được tiếp tục lưu giữ trong trường hợp xảy ra dịch bệnh theo công bố của cơ quan, người có thẩm quyền đến ngày cơ quan, người có thẩm quyền công bố hết dịch và được thực hiện gia hạn một lần không quá 12 tháng kể từ thời điểm công bố hết dịch. Trường hợp đặc biệt khác phát sinh giao Chính phủ quy định. Đối với hàng hóa gửi kho ngoại quan, khi xuất khẩu chỉ được xuất qua cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính.

- Tổng cục Hải quan đã tổng hợp báo cáo Bộ Tài chính, đề xuất Thủ tướng Chính phủ đưa vào chương trình họp Chính phủ xem xét thông qua Nghị quyết nhằm giải quyết khó khăn vướng mắc trong tình hình dịch bệnh Covid-19 về việc cho phép kéo dài thời gian tạm dừng hoạt động của cửa hàng miễn thuế và cho phép doanh nghiệp chế xuất được thuê kho ngoài các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế để lưu giữ hàng hóa thuộc thẩm quyền của Chính phủ.

- Tổng cục Hải quan đang khẩn trương thực hiện chỉ đạo của Lãnh đạo Bộ trong việc  xây dựng hoàn thiện dự thảo 02 Thông tư theo thủ tục rút gọn:

(1) Thông tư “Quy định về giám sát hải quan đối với hàng hoá nhập khẩu chuyển cửa khẩu trong trường hợp hàng hóa nhập khẩu ùn tắc tại cảng biển nơi thực hiện giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16/CT-TTg ngày 31/3/2020 của Thủ tướng Chính phủ về thực hiện các biện pháp cấp bách phòng chống dịch Covid-19”

(2) Thông tư “Quy định về thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhập khẩu phục vụ yêu cầu khẩn cấp phòng, chống dịch Covid-19; nộp chứng từ thuộc hồ sơ hải quan và kiểm tra thực tế đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu trong bối cảnh dịch Covid-19”.

Ngoài ra, Tổng cục Hải quan cũng tham mưu cho Bộ Tài chính có một số ý kiến tham gia, đóng góp với những chủ trương, chính sách trong phòng chống dịch bệnh và chính sách quản lý hàng hóa xuất nhập khẩu nhằm tạo thuận lợi, hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là trong việc mua, nhập khẩu, tổ chức tiếp nhận các lô hàng vắc xin, như: Nghị quyết 21/NQ-CP về mua và sử dụng vắc xin phòng chống Covid-19; Kế hoạch tiếp nhận tài trợ và tiêm vắc xin phòng chống dịch covid của Bộ Y tế; Nghị quyết của Chính phủ về cơ chế chính sách xã hội hóa mua, nhập khẩu, tiêm vắc xin Covid-19; Xây dựng Nghị quyết của Chính phủ về mua vắc xin Covid-19 do Astra zeneca sản xuất; Tham gia chủ trương tiến hành thủ tục khẩn cấp tiếp nhận vắc xin Moderna theo cơ chế CovaxFacility của Bộ Y tế…); Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về thúc đẩy lưu thông, tiêu thụ nông sản trong bối cảnh phòng chống dịch Covid-19; Phối hợp, cung cấp số liệu liên quan phục vụ kịp thời cho công tác chỉ đạo, quản lý điều hành và chính sách của Chính phủ, các Bộ ngành trong tạo thuận lợi thương mại và đẩy mạnh công tác tuyên truyền trong tình hình dịch bệnh Covid-19./.