BHXH tự nguyện được coi là chính sách an sinh chủ động, vì người tham gia được lựa chọn mức đóng phù hợp với thu nhập của mình để hưởng các chế độ theo quy định. Có thể thay đổi mức đóng từ thấp lên mức cao hơn hoặc ngược lại. Trong trường hợp rủi ro, bị giảm thu nhập thì người tham gia có thể tạm ngừng đóng và được bảo lưu thời gian đóng để làm cơ sở cộng nối thời gian đóng sau đó. Đồng thời, sự liên thông giữa BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện cho phép người lao động trước đây tham gia BHXH bắt buộc, vì lý do nào đó phải nghỉ việc nên chuyển sang tham gia BHXH tự nguyện, hoặc đối với trường hợp chuyển từ BHXH tự nguyện sang BHXH bắt buộc thì được bảo lưu thời gian đã đóng để làm cơ sở tính hưởng chế độ BHXH. Người tham gia BHXH tự nguyện có thể đóng phí theo tháng, quý, nửa năm, một năm hoặc đóng 1 lần. Khi người tham gia BHXH tự nguyện đủ điều kiện sẽ được hưởng lương hưu, BHYT và chế độ tử tuất khi mất. 

 

Hiểu được chính sách ưu việt này, một số người dân đã tham gia ngay từ những ngày đầu khi chính sách này được triển khai. Anh Lưu Thế Quân, xã Quảng Lãng (Ân Thi) cho biết: anh làm nghề tự do. Dù kinh tế gia đình không khá giả nhưng khi biết việc tham gia BHXH tự nguyện sẽ được lĩnh lương hưu khi hết tuổi lao động, anh đã đăng ký tham gia ngay. Anh chọn cho mình phương thức đóng phí định kỳ 6 tháng 1 lần. Đến nay anh đã đóng BHXH được gần 9 năm và cảm thấy yên tâm khi tham gia loại hình bảo hiểm này… 

 

Còn theo quan điểm của bà Hoàng Thị Vận, ở xã Đa Lộc (Ân Thi) thì chính sách BHXH tự nguyện đã mở ra cơ hội cho những người như bà sớm được hưởng lương hưu khi hết tuổi lao động. Năm 1997, bà Vận làm công nhân may tại Công ty TNHH may Hồ Gươm, sau đó chuyển sang một số công ty khác. Thời gian này bà tham gia BHXH đầy đủ. Đến năm 2008 vì một số lý do cá nhân bà xin nghỉ việc. Được tư vấn kịp thời, rõ ràng nên bà tham gia BHXH tự nguyện ngay sau đó. Từ đó đến nay bà đã đóng BHXH tự nguyện được gần 9 năm. Bà Vận cho biết: Trước đây, phải là người làm trong cơ quan nhà nước, doanh nghiệp mới được đóng bảo hiểm, có lương hưu. Nhưng hiện tại, người lao động tự do cũng có cơ hội đó. Điều này là một may mắn cho chúng tôi, giúp chúng tôi bớt lo lắng khi hết tuổi lao động. 

 

Tuy nhiên, số người hiểu về chính sách ưu việt và lợi ích khi tham BHXH tự nguyện như anh Quân, bà Vận hiện nay không nhiều. Tìm hiểu thực tế ở một số địa phương trên địa bàn tỉnh cho thấy, nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng chưa có nhiều người dân tham gia loại hình BHXH tự nguyện là do chưa nắm được đầy đủ các chế độ cũng như quy trình, thủ tục đăng ký khi tham gia BHXH tự nguyện. Bên cạnh đó, mức đóng phí BHXH tự nguyện tuy có thay đổi theo khả năng của người đóng nhưng mức đóng thấp nhất hiện nay bằng 22% mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn do Chính phủ quy định và cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở ở thời điểm đóng. Đây không phải là số tiền nhỏ đối với người lao động tự do, đặc biệt là lao động ở khu vực nông thôn. Bên cạnh đó, khi tham gia BHXH bắt buộc, người lao động được hưởng 5 chế độ: Ốm đau, thai sản, tai nạn lao động/bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất. Trong khi đó tham gia BHXH tự nguyện thì chỉ được hưởng 2 chế độ: Hưu trí và tử tuất... Đây là nguyên nhân làm cho phần lớn người dân chưa mặn mà tham gia BHXH tự nguyện.

Ông Trần Văn Toán, Phó Giám đốc Bảo hiểm xã hội tỉnh cho biết: Ngay sau khi Nghị định số 190/2007/NĐ-CP ngày 28.12.2007 của Chính phủ hướng dẫn một số điều của Luật BHXH về BHXH tự nguyện được ban hành, Bảo hiểm xã hội tỉnh đã tích cực triển khai trong toàn hệ thống. Đồng thời phối hợp với các cấp, các ngành đẩy mạnh công tác tuyên truyền đến người dân về tính ưu việt của chính sách này. Tuy nhiên, dù đã rất nỗ lực nhưng sau gần 9 năm triển khai, đến nay toàn tỉnh mới có 1.504 người, chiếm một phần rất nhỏ so với lực lượng trong độ tuổi lao động trên địa bàn tỉnh tham gia. Trong đó phần lớn đối tượng tham gia BHXH tự nguyện hiện nay là đối tượng đã từng tham gia BHXH bắt buộc. Hiện nay, toàn tỉnh mới có trên 159 nghìn người tham gia BHXH bắt buộc, chiếm khoảng 24% lực lượng lao động. Như vậy, đối tượng trong độ tuổi lao động ở Hưng Yên chưa tham gia BHXH là rất lớn. 

 

Mục tiêu Chương trình hành động của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về thực hiện Nghị quyết 21-NQ/TW ngày 22.11.2012 của Bộ Chính trị “về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế giai đoạn 2012 – 2020” đã đề ra: Phấn đấu đến năm 2020 có 50% lực lượng trong độ tuổi lao động tham gia BHXH. Để đạt được mục tiêu đó, bên cạnh việc vận động các đơn vị, doanh nghiệp thực hiện nghiêm Bộ luật Lao động về tham gia BHXH cho người lao động thì ngành Bảo hiểm xã hội tỉnh cần phối hợp với các cấp, các ngành đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách BHXH tự nguyện, tư vấn, đối thoại trực tiếp về các chế độ, chính sách BHXH để người dân thấy được lợi ích lâu dài của việc tham gia BHXH.