Với mục tiêu đến năm 2030, Điện Biên phấn đấu trở thành tỉnh có điều kiện kinh tế phát triển khá trong khu vực Trung du và miền núi phía Bắc; là trung tâm du lịch, dịch vụ của vùng Trung du và Miền núi Bắc Bộ. Do đó, tỉnh Điện Biên xác định đào tạo đội ngũ lao động chất lượng cao là một trong ba khâu đột phá chiến lược, trong đó hệ thống giáo dục nghề nghiệp (GDNN) là một trong những mắt xích quan trọng để thực hiện mục tiêu này.

Tính đến tháng 9/2023, trên địa bàn tỉnh có 12 cơ sở đào tạo (3 trường cao đẳng và 9 trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên cấp huyện). Đến nay, chất lượng công tác GDNN ở Điện Biên có những chuyển biến rõ nét từ “Đào tạo theo năng lực” sang “Đào tạo theo cung - cầu” của thị trường lao động, từng bước đáp ứng nhu cầu lao động của thị trường trong nước và hội nhập quốc tế.

Công tác GDNN đã góp phần làm cho quy mô, số lượng nguồn nhân lực của tỉnh tiếp tục phát triển, cơ cấu lao động chuyển dịch theo hướng giảm lao động khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản, tăng lao động khu vực công nghiệp và dịch vụ. Trình độ học vấn, trình độ chuyên môn kỹ thuật, tác phong làm việc của đội ngũ lao động từng bước được cải thiện; tỷ lệ lao động qua đào tạo của tỉnh tăng từ 42% vào năm 2015 và đạt 60% vào năm 2022.

Bên cạnh đó, nhận thức của xã hội, người dân, doanh nghiệp về GDNN đã có những chuyển biến tích cực; số lượng người tham gia vào GDNN ngày càng tăng; tỷ lệ người học sau tốt nghiệp có việc làm cao, thu nhập ổn định. Mạng lưới cơ sở GDNN ở Điện Biên được rà soát, sắp xếp phù hợp, đa dạng về loại hình và trình độ đào tạo; các điều kiện bảo đảm chất lượng ngày càng được tăng cường; xuất hiện ngày càng nhiều mô hình đào tạo đào tạo gắn với nhu cầu của doanh nghiệp, đào tạo theo các ngành nghề trọng điểm, góp phần quan trọng vào nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, thực hiện thành công các nhiệm vụ của ngành Lao động – Thương binh và Xã hội và phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Tuy nhiên, giai đoạn đến năm 2025 và mục tiêu đến năm 2030 cũng đặt ra những khó khăn thách thức đối với công tác GDNN, đó là: (1) Việc phân luồng học sinh sau THCS vào học nghề nghiệp đạt tỷ lệ thấp; (2) Cơ cấu bậc đào tạo hiện còn mất cân đối, chủ yếu là đào tạo, bồi dưỡng ngắn hạn và sơ cấp, đào tạo trình độ trung cấp và cao đẳng chiếm tỷ trọng thấp; (3) GDNN chưa đáp ứng được yêu cầu chuyển dịch cơ cấu lao động, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và Đề án Phát triển nguồn nhân lực tỉnh Điện Biên đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Chính vì vậy, việc nâng cao chất lượng GDNN trên địa bàn tỉnh Điện Biên là vấn đề quan trọng và mang tính cấp thiết.

Nhằm nâng cao chất lượng công tác GDNN, tỉnh Điện Biên đã và đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Cụ thể đó là:

Thứ nhất, tổ chức tuyên truyền, quán triệt và triển khai thực hiện nhiệm vụ đổi mới, phát triển GDNN. Các sở, ban, ngành tỉnh; UBND các huyện, thị xã, thành phố tổ chức tuyên truyền, quán triệt sâu rộng đến cán bộ, đảng viên và nhân dân về chủ trương đổi mới, phát triển GDNN nhằm khẳng định vị trí, vai trò, tầm quan trọng của GDNN trong phát triển kinh tế xã hội, góp phần tạo việc làm bền vững, tăng thu nhập cho người lao động. Đồng thời, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức của người học, của các hộ gia đình và toàn xã hội về ý nghĩa của việc học nghề, kỹ năng nghề trong tiếp cận việc làm, nâng cao thu nhập và cơ hội học tập suốt đời. Từ đó, góp phần thực hiện thành công đột phá chiến lược về phát triển nguồn nhân lực của tỉnh, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao.

Thứ hai, rà soát, bổ sung các cơ chế, chính sách liên quan đến công tác GDNN. Sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách của địa phương liên quan đến công tác GDNN. Tham mưu triển khai đầy đủ, đồng bộ các cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển, nâng cao chất lượng GDNN, đào tạo nghề cho người lao động từ các chương trình mục tiêu quốc gia theo quy định, phù hợp với yêu cầu thực tiễn của tỉnh.

Thực hiện công tác giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông vào học các trình độ giáo dục nghề  nghiệp theo Quyết định số 522/QĐ-TTg ngày 14/5/2019 của Thủ  tướng Chính phủ. Tăng tỷ lệ học sinh sau khi tốt nghiệp trung học cơ sở tham gia học các chương trình giáo dục nghề nghiệp; thực hiện vừa đào tạo nghề vừa dạy văn hóa tại cơ sở GDNN để học sinh tốt nghiệp vừa có bằng trung học phổ thông vừa có bằng nghề, đủ điều kiện tham gia thị trường lao động và cơ hội tiếp tục học tập nâng cao trình độ.

Thứ ba, đẩy nhanh lộ trình phổ cập nghề cho thanh niên, công nhân, nông dân và người lao động thông qua các hình thức hỗ trợ phù hợp. Tổ chức triển khai thực hiện hiệu quả các chính sách hỗ trợ đào tạo nghề, đặc biệt là chính sách hỗ trợ đào tạo nghề thuộc các Chương trình mục tiêu quốc gia. Ưu tiên đào tạo nghề cho thanh niên hoàn thành nghĩa vụ quân sự, nghĩa vụ công an, thanh niên xung phong, người khuyết tật và các đối tượng yếu thế trong xã hội bằng các hình thức hỗ trợ phù hợp, đúng quy định. Chú trọng phát triển GDNN ở nông thôn, vùng đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng cao, biên giới. Xác định quy hoạch quỹ đất dành cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong Quy hoạch tỉnh Điện Biên thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 để khuyến khích phát triển các cơ sở GDNN tư nhân, các nhà đầu tư nước ngoài cùng tham gia. Nâng cao hiệu quả liên kết, hợp tác về GDNN giữa nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp. Hợp tác đào tạo với doanh nghiệp, tăng thời gian đào tạo, thực hành cho người học; tăng cường đầu tư cơ sở vật chất cho thực hành tại cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Khuyến khích doanh nghiệp tham gia GDNN từ khâu tuyển sinh, đào tạo đến sử dụng lao động sau đào tạo. Hoàn thiện hệ thống thông tin thị trường lao động, gắn kết cung - cầu lao động với GDNN.

Thứ tư, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý đối với GDNN. Tiếp tục rà soát, sắp xếp cơ sở GDNN trên địa bàn tỉnh theo hướng giảm tối đa đầu mối, nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động theo Nghị quyết số 15-NQ/TU, ngày 16/03/2018 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW, ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập.

Bảo đảm quy mô, cơ cấu và hợp lý về ngành nghề, trình độ đào tạo, chuẩn hóa, hiện đại hóa gắn với yêu cầu và xu hướng phát triển của thị trường lao động. Chú trọng các ngành, nghề, lĩnh vực đào tạo có thế mạnh gắn với nhu cầu thị trường lao động.

Tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật về GDNN, các chế độ chính sách cho người học và nhà giáo; kịp thời kiến nghị, xử lý nghiêm cơ sở giáo dục nghề nghiệp vi phạm quy định pháp luật về GDNN. Kịp thời kiện toàn bộ máy quản lý nhà nước theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả; định kỳ đánh giá, xếp loại chất lượng các cơ sở GDNN theo quy định.

Tập trung đổi mới nội dung, chương trình, phương thức đào tạo nhằm nâng cao chất lượng trong hoạt động giáo dục nghề nghiệp. Đổi mới nội dung, chương trình, phương thức đào tạo, bảo đảm “học đi đôi với hành”; nâng cấp và chuẩn hóa cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện đào tạo. Quan tâm đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo, người dạy nghề, chuyên gia cho các ngành, nghề trọng điểm; nâng cao năng lực đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục nghề nghiệp theo hướng hiện đại, chất lượng cao. Chú trọng đào tạo kỹ năng nghề gắn với giáo dục đạo đức, lối sống, ý thức kỷ luật, kỹ năng mềm, tác phong công nghiệp, nâng cao trình độ ngoại ngữ, kỹ năng số cho người học; thường xuyên cập nhật, đào tạo lại cho lực lượng lao động nhằm nâng cao khả năng thích ứng với yêu cầu đổi mới công nghệ, phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Đổi mới việc đánh giá kiến thức, kỹ năng của người học, người lao động.

Thứ năm, tăng cường nguồn lực, ưu tiên ngân sách nhà nước và đẩy mạnh xã hội hóa nhằm huy động và sử dụng có hiệu quả nhiều nguồn lực cho GDND. Tăng cường nguồn lực, ưu tiên ngân sách nhà nước cho GDNN trong tổng chi ngân sách nhà nước tương xứng với vị trí, vai trò của GDNN, nhất là cho đào tạo nhân lực chất lượng cao, các ngành nghề trọng điểm, mũi nhọn của tỉnh.

Tập trung phối hợp chặt chẽ với Bộ Giáo dục và Đào tạo và các cơ quan Trung ương liên quan xây dựng, bổ sung quy hoạch Trường Đại học Điện Biên vào Quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và sư phạm thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, trình cấp có thẩm quyền phê duyệt trong năm 2023. Bảo đảm kinh phí, cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất, nguồn nhân lực giáo viên và các điều kiện cần thiết khác theo quy định để sớm thành lập trường Đại học Điện Biên góp phần đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, trong đó có hoạt động GDNN.

Đẩy mạnh xã hội hóa, nghiên cứu hình thức hợp tác công - tư nhằm huy động hiệu quả nhiều nguồn lực cho phát triển GDNN, nhất là đối với các ngành, lĩnh vực, địa bàn mà khu vực ngoài công lập có thể tham gia. Thúc đẩy liên kết, hợp tác với doanh nghiệp trong hoạt động GDNN như xây dựng chương trình đào tạo, tổ chức đào tạo, thực hành, thực tập, tham gia nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ mới. Bảo đảm chính sách bình đẳng đối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập và ngoài công lập.

Thứ sáu, chủ động và nâng cao hiệu quả hội nhập quốc tế về GDNN. Chủ động, tích cực hội nhập quốc tế về GDNN; tăng cường trao đổi thông tin, kinh nghiệm, hợp tác đào tạo, chuyên gia, nhà giáo, người học với các nước theo Đề án hợp tác giữa tỉnh Điện Biên với các địa phương nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, Vương quốc Thái Lan...

Tiếp thu kinh nghiệm trong nước và quốc tế về GDNN; cập nhật kịp thời các tiêu chuẩn, công nghệ mới. Tích cực tham gia và từng bước nâng cao kết quả tham gia các kỳ thi kỹ năng nghề quốc gia, khu vực và quốc tế. Đẩy mạnh liên kết, hợp tác đào tạo giữa các cơ sở GDNN trong tỉnh với các trường đại học, các tổ chức, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong nước và nước ngoài để nâng cao chất lượng đào tạo nghề của tỉnh./.